بندر بوشهر تلفظ ، شهری بندری و مرکز استان بوشهر از استان‌های جنوب غربی ایران است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵ خورشیدی بالغ بر ۲۲۳٬۵۰۴ نفر بوده‌است. بوشهر بندری شبه‌جزیره‌ای در بخش مرکزی شهرستان بوشهر است که از سمت شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شده‌است، این بندر در ارتفاع ۱۸ متری از سطح دریا و در منطقهٔ ساحلی خلیج فارس واقع شده و آب‌وهوای نیمه بیابانی گرم دارد. نام بوشهر در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «رام اردشیر»، «ابوشهر»، «بُخت اردشیر»، «لیان» و «ریشهر» به ثبت رسیده‌است.
بیشتر مردم بوشهر به زبان فارسی با لهجه محلی تکلم می‌کنند. بندر امروزی بوشهر را نادرشاه افشار در ۱۷۳۶ میلادی رونق دوباره بخشید. نام این محل پیش از آن ریشهر بود. بندر بوشهر به خاطر عواملی مانند صیادی، وجود نیروگاه اتمی، کشتی سازی و صادرات از این بندر رونق اقتصادی گرفته‌است.

هم‌اکنون ۱۸ اسفند سالروز تأسیس مدرسه سعادت، روز بوشهر نام گرفته شده‌است.

نام بوشهر

بنای بوشهر به اردشیر ساسانی نسبت داده شده و نام اصلی آن «رام اردشیر» بوده‌است. گفته می‌شود که «رام اردشیر» به مرور زمان به «ریشهر» تبدیل شد. به نظر می‌رسد که بوشهر تحریف شده ریشهر- همان شهر قدیمی است. در عصر هخامنشی از تمدنهای بزرگ در ایران تمدن لیان بوده‌است که برخی به اشتباه نام آن را از نام‌های بوشهر می‌دانند. هم‌اکنون نام خیابانی در بازار بوشهر به همین نام است طبق آثار کشف شده در منطقه باستانی هلیله و ریشهر نام این سرزمین ژرمانسیکا بوده‌است. همچنین در آثار باستانی شوش از این بندر نام برده شده‌است. در زمان اسکندر نام آن به موزامبری تغییر یافت.

نام دیگر اباشهر در زمان اردشیر بابکان به معنی شهر بابک و بعد از آن بوشهر به معنای شهر پایین به دلیل اختلاف سطحی که با ریشهر داشته‌است.

پیشینه

بنای بوشهر را به اردشیر ساسانی نسبت داده‌اند. در کارنامه اردشیر بابکان به وجود بندری به نام بُخت اردشیر اشاره شده که در کنار مدارک دیگر نشان دهنده اهمیت خلیج فارس برای شاهان آغازین ساسانی است. اهمیت این بندر چنان بود که بُخت اردشیر با جاده‌ای به کازرون و شیراز وصل می‌شد و از آن کالاهای صادراتی به مناطق دیگر حمل می‌شدند. ولی بوشهر کنونی که تاریخچه ۳۰۰ ساله دارد را «ابومهیری» پسر شیخ ناصرخان آل مذکور (ناخدا باشی کشتی‌های نادرشاه و بنیان‌گذار خاندان آل مذکور) در سال هزار و صد و پنجاه قمری (۱۱۱۴ش/ ۱۷۳۵م) پایه‌گذاری کرد، علت تأسیس این شهر به دلیل این بود که نادر شاه می‌خواست بندری در جنوب بسازد و همچنین نیروی دریایی را تأسیس کند. این بندر چنان پر رونق شد که به عنوان رقیب بزرگی برای بندر بصره به حساب می‌آمد. این شکوفایی تجاری تا آنجا پیشرفت که «حاج محمد شفیع» اجازه چاپ و نشر اسکناس رایج بوشهر را به دست آورد و این امتیاز تا برقراری بانک شاهی، در بوشهر باقی بود. بندر بوشهر از اولین مراکزی بود که دارای صنعت چاپ سنگی شد و همچنین بعدها در صنعت یخ‌سازی و برق پیشرو بود، مردم این شهر از اولین مردمان ایران بودند که با نشریات و مجلات آشنا شدند از اولین نشریات بوشهر می‌توان به روزنامه‌های مظفری. خلیج ایران و ندای جنوب اشاره کرد، همچنین به دلیل رونق و موقعیت خاص اولین نمایندگی‌های شرکت‌های تجاری و کنسولگری دولت‌های خارجی از جمله بریتانیا، آلمان و روسیه و امپراطوری عثمانی در این شهر دایر شد ولی این رونق با توسعه راه‌آهن به خرمشهر منتقل شد.

بوشهر تاکنون دو بار توسط بریتانیا تصرف شده‌است.

جبههٔ ساحلی بافت قدیم بوشهر در سال ۱۳۷۸ تحت شمارهٔ ۲۳۶۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

منظرهٔ شهر آمیزه‌ای از رنگ‌های سفید، زرد و قهوه‌ای است. بافت شهر بوشهر از حدود هفتاد سال پیش یعنی پس از جنگ جهانی اول رونق خود را از دست داده و مصالح مورد نیاز آن که از آفریقا و هند تأمین می‌شده کم‌تر در دسترس بوده و ساکنین اصلی شهر شروع به ترک آن و مهاجرت به سایر نقاط کشور کرده‌اند. پس از جنگ دوم جهانی این مسئله شدت گرفته و پس از انقلاب اسلامی نیز با تخریب بیش از یک چهارم این بافت توسط ادارهٔ بندر سیر صعودی این مهاجرت و تخریب شدت چند برابر یافته و هم‌اکنون به صورت نیمه ویرانه‌ای درآمده‌است.

روز ملی بوشهر

هم‌اکنون ۱۸ اسفند ماه سالروز تأسیس مدرسه سعادت روز بوشهر نام گرفته شده‌است. هم‌اکنون در مورد روز بوشهر نظراتی بر طبق این که ۱۲ شهریور ماه، سالروز شهادت رئیس علی دلواری روز بوشهر باشد بیان شده‌است.

جغرافیا

موقعیت

بندر بوشهر در بخش مرکزی استان بوشهر، در ارتفاع ۱۸ متری از سطح دریا و در منطقهٔ ساحلی خلیج فارس واقع شده و آب و هوای نیمه بیابانی گرم دارد. این شهر از سمت شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شده‌است.

آب و هوا

میانگین دما در تیرماه (گرم‌ترین ماه سال) ۳۳ درجهٔ سانتی‌گراد، در دی‌ماه (سردترین ماه سال)، ۱۴ درجهٔ سانتی‌گراد، در فروردین‌ماه ۲۰ درجهٔ سانتی‌گراد و در مهرماه ۲۸ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد و میانگین سالانهٔ دما ۲۵ درجهٔ سانتی‌گراد است.

یکی از ویژگی‌های مهم آب و هوایی استان بوشهر، پدیده شَرجی است و بر این اساس آب و هوای استان را می‌توان به دو دسته تقسیم‌بندی نمود:

• الف) نواحی ساحلی با گرمای شدید و رطوبت نسبی بالا
• ب) نواحی داخلی با گرمای شدید و رطوبت نسبی پایین

رطوبت برخاسته از خلیج فارس در نواحی ساحلی استان بوشهر مانع از کاهش دما در زمستان و افزایش بیش از حد آن در تابستان می‌شود در نتیجه اختلاف دمای روز و شب و اختلاف دما در فصول مختلف سال در این استان کم است. میانگین رطوبت سالانه استان بوشهر ۷۱ درصد است.

محلات و مراکز شهری

محله‌های دهدشتی، شنبدی، کوتی و بهبهانی چهار محلهٔ قدیمی بندر بوشهر هستند.

از دیگر محله‌های این بندر می‌توان از بن مانع، بهمنی، صلح‌آباد، جفره علی‌باش، جفره ماهینی، سنگی، شکری (بهشت صادق)، باغ زهرا، جبری، شغاب، کوی فرهنگیان، عالی‌آباد، رونی، سبزآباد، جلالی، مخ بلند، دواس، تل کوتی، عسلو، هلالی، نیدی، خواجه‌ها، دستک، ریشهر، امام‌زاده، سرتل، تنگک (شمالی، وسطی، جنوبی)، تنگک غریب، تنگک محمد جعفری (رئیس)، تنگک زنگنه، هلیله، بندرگاه، دروازه، چاه‌کوتاه، آب طویل، توحید.

محلات سنتی ساحلی یا قطب‌های صیادی محلی که در دو قسمت شرق و غرب بوشهر قرار دارند، شامل محلات جفره (مفگه)، صلح‌آباد و جبری می‌گردد؛ و نیز محلات جنوبی تنگک غریب به دیگر نام تنگک صفری و نیز تنگک اول، تنگک محمدجعفری به دیگر نام تنگک رئیسی و نیز تنگک دوم، تنگک زنگنه به دیگر نام تنگک سوم.

همچنین گردان تکاوران دریایی بوشهر و پایگاه ششم شکاری از مراکز مهم نظامی بندر بوشهر می‌باشد.

ساکنان کنونی

در حال حاضر اکثریت ساکنان شهر بوشهر، اهل همین بندر هستند؛ همچنین در بین جمعیت غیربومی، اهالی کازرون، شیراز، آبادان، دشتستان، دشتی، تنگستان، افغانستان و پاکستان بیشترین درصد را نسبت به سایر غیربومی‌ها دارند. گویش قدیمی شهر بوشهر گونه‌ای گویش بوشهری نزدیک به گویش تنگستانی موسوم به بوشهری مرکزی است.

رسانه‌ها

صدا و سیما

صدا و سیمای مرکز بوشهر که شامل دو بخش تلویزیونی و رادیویی است، برنامه‌های متعددی را پخش می‌کند. شبکه بوشهر هم‌اکنون هر روز به مدت ۱۷ ساعت برنامه‌های خود را به مخاطبان ارائه می‌کند. رادیو بوشهر نیز به‌عنوان یکی از رادیوهای محلی کشور هم‌اکنون فعالیت می‌کند.

نشریه‌ها

بوشهر سابقه صد ساله در داشتن مطبوعات دارد. تبادل فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بوشهر با نقاط دیگر جهان موجب ارتقاء فرهنگی سیاسی و گسترش نشر و چاپ روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های مختلف از دوران مشروطیت در بوشهر شده‌است. روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌هایی چون ندای جنوب، سنگلاخ، دریاکنار، پست خلیج، عرشه، طلوع، مظفری، اصلاح، ندای حق و… در دهه‌های گذشته تا زمان کودتای سال ۱۳۳۲، در بندر بوشهر، چاپ، نشر و توزیع می‌شده‌است. بعد از انقلاب ایران با تأخیر چند ساله، اولین هفته نامهٔ بوشهر «آئینه جنوب» در سال (۱۳۷۳) نشر گردید. نسیم جنوب دومین هفته‌نامه استان بوشهر و قدیمی‌ترین نشریه در حال انتشار بوشهر از اسفندماه ۱۳۷۶ تاکنون است.

بامداد جنوب (روزنامه استانی)، آئینه جنوب، نسیم جنوب، آوای بهارستان، ماهرویان (هفته نامه سراسری)، خبر بوشهر، لیان، پیغام، شناشیر، خلیج فارس، فایز، دلوار، صدای بوشهر، سینیز، نصیر جنوب، اتحاد جنوب، دریای جنوب، دریادلان، میثاق منتظران، دلیران تنگستان، چغادک نیوز از نشریات بوشهرند.

حمل ونقل شهری و برون‌شهری

اتوبوس شهری

سازمان اتوبوسرانی بوشهر و حومه برای خدمات رسانی به مردم ۱۲۰ دستگاه اتوبوس در اختیار دارد که در مسیرهای شهری و خیابان‌های اصلی تردد دارند.

تاکسی

علاوه بر حضور دو سیستم تاکسی بی‌سیم هماهنگ با سامانه یکپارچه کشوری (۱۸۳۳) و دیگری (۱۸۴۴)، نزدیک به ۱۵۰۰ تاکسی گردشی، خط ویژه (مانند تاکسی فرودگاه و تاکسی پایانه مسافربری)، تاکسی بانوان، دفتر تاکسی تلفنی و مسافربرهای شخصی در شهر فعالیت دارند.

فرودگاه

بندر بوشهر دارای یک فرودگاه بین‌المللی است که جزو سه فرودگاه قدیمی کشور می‌باشد. پروازهای بین‌المللی این فرودگاه به کشورهای عراق، سوریه، عربستان سعودی و کشورهای حوزهٔ خلیج فارس چون امارات متحده عربی انجام می‌شود. پروازهای داخلی نیز در مسیرهای بوشهر به تهران، جزیره کیش، اصفهان، شیراز، مشهد، عسلویه و خارک انجام می‌شود. میانگین پرواز از فرودگاه بین‌المللی بوشهر ۷۰ پرواز در هفته می‌باشد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فرودگاه بدون سانحه بودن آن است. هم‌اکنون کار مطالعات احداث فرودگاه جدید بوشهر آغاز شده‌است و قرار است این فرودگاه در ۲۵ کیلومتری بندر بوشهر با پنج هزار هکتار وسعت ایجاد گردد. احداث این فرودگاه نیاز ۱۰۰ سال آینده استان بوشهر را برطرف می‌نماید. فرودگاه جدید بوشهر به گونه‌ای جانمایی شده‌است که در مرکز شش شهر گناوه، برازجان، دلوار، خورموج، اهرم و بوشهر قرار گرفته‌است.

شبکه راه‌آهن

محور راه‌آهن شیراز-بوشهر-عسلویه هم‌اکنون در دست ساخت است. قطعه اول پروژه به طول ۳۷ کیلومتر و قطعه دوم نیز به طول ۶۱ کیلومتر با اعتباری بالغ بر ۵۱ میلیارد تومان آغاز شده‌است. این محور از ایستگاه مرودشت در شمال شیراز آغاز و پس از عبور از رحمت‌آباد، ایزدخواست، فتح‌آباد، کوار، فیروزآباد، فراشبند، کلمه، اهرم و چغادک به بوشهر منتهی می‌شود. ادامه این محور نیز از اهرم شروع و پس از خورموج و بندر کنگان به بندر عسلویه منتهی خواهد شد. به لحاظ وجود تأسیسات عظیم در پارس جنوبی و به منظور ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و توسعه فعالیت اقتصادی محور بوشهر به سمت عسلویه در اولویت قرار گرفته‌است. تأمین اعتبار این پروژه توسط وزارت راه و نفت صورت گرفته‌است. طول کل پروژه راه‌آهن شیراز - بوشهر - عسلویه ۶۴۷ کیلومتر می‌باشد.

هتل‌ها

• • هتل سیراف (رضا، سابق)؛ خیابان امام خمینی (سنگی)
• هتل دلوار، میدان رئیس علی دلواری
• هتل پرواز :خیابان ساحلی، روبروی پارک مرجان
• هتل آپارتمان آسمان: بوشهر. خیابان حافظ جنوبی
• هتل هتل آپارتمان پاسارگاد: بوشهر. خیابان خمینی
• مهمانسرای ایران؛ خیابان صفوی
• مهمانسرای سعدی؛ خیابان حافظ
• مهمانسرای کسری؛ خیابان نادر
• مهمانسرای قصر طلائی؛ خیابان لیان
• هتل آپارتمان یاس؛ خیابان عاشوری
• هتل آپارتمان جزیره؛ کوی بندر
• هتل ورزش؛ خیابان ورزش
• هتل پلاس چهارراه کشتیرانی

بیمارستان‌ها

شماری از بیمارستان‌های بندر بوشهر عبارتند از:

• بیمارستان شهدای خلیج فارس بوشهر،
• بیمارستان قلب بوشهر،
• بیمارستان پایگاه هوایی،
• بیمارستان نیروگاه اتمی بوشهر،
• بیمارستان سلمان فارسی (تأمین اجتماعی) بوشهر،
• بیمارستان کودکان علی‌اصغر بوشهر،
• بیمارستان امیرالمؤمنین،
• مرکز جراحی دی
• بیمارستان ۶۴تخت خوابی قائم
• بیمارستان خاتم النبیا

غذا و رستوران

در بوشهر رستوران‌های متعددی وجود دارد، این رستوران‌ها شامل رستوران‌های سنتی ایرانی و بین‌المللی می‌باشد. غذاهای محلی بوشهر قلیه ماهی، قلیه میگو و قیمه‌بوشهری است. غذاهای غربی فست فود نیز طرفداران زیادی مخصوصاً بین جوانان و کودکان دارد. مغازه‌های ساندویچ و پیتزافروشی و همچنین رستوران‌ها و غذا فروشی‌های سنتی که غذاهای محلی تهیه می‌کنند، نیز وجود دارند. از سال‌های دور اماکنی با نام قهوه‌خانه‌های سنتی نیز در بوشهر وجود داشته‌است.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

• دانشگاه خلیج فارس
• دانشکده فنی پسران بوشهر

این دانشکده واقع در بوشهر کیلومتر ۲ جاده بوشهر- برازجان و دارای رشته‌های فنی در مقطع کاردانی از جمله مکانیک خودرو، عمران، کامپیوتر، الکترونیک، الکتروتکنیک، صنایع شیمیایی و همچنین رشته کنترل و ابزار دقیق، صنایع شیمایی در مقطع کارشناسی می‌باشد

• دانشگاه الزهرا
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر عالیشهر.
• دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات استان بوشهر
• دانشگاه پیام نور مرکز بوشهر
• دانشگاه جامع علمی کاربردی بوشهر
• مرکز تربیت معلم بنت الهدی صدر بوشهر
• مؤسسه غیرانتفاعی لیان بوشهر
• مؤسسه غیرانتفاعی خرد بوشهر
• آموزشکده فنی و حرفه‌ای سماء بوشهر.
• دانشگاه تربیت معلم علامه طباطبایی بوشهر
• مدرسه علمیه خمینی بوشهر
• دانشگاه علمی کاربردی فرهنگ و هنر بوشهر(IT) که جز دانشگاه‌هایی مییاشد که در زمینه مهندسی فناوری اطلاعات (کارشناسی) فعالیت مستمر در جهت ارتقا سطح(IT) داراست.

تعداد مدارس استان بوشهر

این اطلاعات بر اساس آمار وب سایت رشد می‌باشد. تعداد مدارس: ۲٬۲۹۵ مدرسه تعداد کلاس درس: ۹٬۴۷۶ کلاس تعداد کل دانش‌آموزان: ۱۹۱٬۳۷۲ نفر تعداد دانش‌آموزان دختر: ۹۴٬۰۹۳ نفر تعداد دانش‌آموزان پسر: ۹۷٬۲۷۹ نفر

مراکز تجاری

مجتمع تجاری، تفریحی و مسکونی زیتون بوشهر، مراکز خرید ملت، آزادی، بوشهر، لیان و آزادگان در کنار بازارهای سنتی چون بازار صفا، بازار قدیمی، بازار شهرداری و بازار روزفعال هستند. هم‌اکنون پروژه تجاری- اداری ای نیز با نام زیتون ۲ بوشهر با مساحت تقریبی ۴۰٬۰۰۰ متر مربع مراحل پایانی طراحی خود را سپری می‌نماید که بلا درنگ پس از اتمام مراحل طراحی وارد فاز ساخت خواهد شد. یکی دیگر از مجتمع‌های تجاری در دست احداث در بندر بوشهر مجتمع تجاری خورشید می‌باشد. این مجتمع بزرگ تجاری و تفریحی شامل یک طبقه زیرزمین و سیزده طبقه بالای آن است و دارای کارکرد تجاری در طبقات اولیه و فضای پارکینگ در طبقه سوم و هتل در طبقات بالایی است به‌طوری‌که لابی هتل در طبقه ششم قرار دارد. مجتمع خورشید علاوه بر بخش‌های تجاری و اقامتی، دارای بخش‌های اداری و چندین سالن کنفرانس و آمفی تئاتر، کتابخانه، رستوران، کافی شاپ، سالن‌های ورزشی و بدنسازی، شهر بازی، استخر شنا، کلینیک درمانی، تراس‌های رو به دریا و حیاط سبز نیز می‌باشد.

مناطق ویژه اقتصادی

• منطقه ویژه اقتصادی بندر بوشهر
• منطقه ویژه اقتصادی بوشهر
• منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس

مراکز تاریخی و دیدنی

از اماکن تاریخی و دیدنی این شهر می‌توان به مراکز ذیل اشاره نمود:

• ریشهر
• آب انبار قوام
• خانه قاضی
• عمارت دهدشتی
• مدرسه گلستان
• بافت شهر بوشهر
• خانه قاضی
• امامزاده عبدالمهیمن
• عمارت کلاه‌فرنگی بوشهر
• عمارت گلشن
• کلیسای ارامنه گریگوری
• گورستان مهاجمین انگلیسی
• قبر جنرال
• عمارت کوتی
• مدرسه سعادت
• ریشهر
• عمارت ملک بوشهر
• آرامگاه اصفهانی
• معبد خدا دریا
• کلیسای مسیح مقدس
• قلعه هلندی‌ها
• کنیسه یهودیان
• قبرستان انگلیسی‌ها
• عمارت حاج رئیس
• هزار مردان هلیله

بوستان‌ها

موزه‌ها

شهرهای خواهرخوانده

بندر بوشهر با دو شهر جهان خواهرخوانده است:

نگارخانه

بوشهر قدیم

این تصاویر مربوط به حوالی بهمن و اسفند ۱۳۰۳ خورشیدی است و توسط والتر میتل‌هولتسر تهیه شده‌اند.

بوشهر امروزی

جستارهای وابسته

• کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
• بندر دیر
• بندر گناوه

پانویس

پیوند به بیرون

• بوشهر ویکی‌سفر (آزمایشی)
• خطوط پروازی فرودگاه بوشهر افزایش یافت فرودگاه قشم
• مقدمات ساخت دو هتل پنج ستاره با سرمایه بخش خصوصی در بوشهر فراهم شد خبرگزاری جمهوری اسلامی
• عزاداری بوشهری‌ها با نوای «ناخدا عباس»+عکس قاصد نیوز
• شهرک توریستی بوشهر ساخته می‌شود پایگاه خبری جنوب نیوز
• تندیس شیخ حسین خان چاه کوتاهی عکس ویکیمپیا