شهر بندرعباس تلفظ مرکز استان هرمزگان در جنوب ایران است. شهر بندرعباس در بخش مرکزی شهرستان بندرعباس قرار دارد و یکی از نام‌های پیشین آن بندر گمبرون بوده‌است.

بندرعباس بزرگترین بندر ایران است که مقدار بسیار بالایی از ترانزیت کالا از طریق بنادر شهید رجایی و باهنر صورت می‌گیرد. فاصله بندرعباس تا تهران ۱۲۸۷ و تا اصفهان ۹۳۱ کیلومتر است. جمعیت این شهر در فصل‌های مختلف سال متفاوت است. بندرعباس به دلیل شرایط خاص خود همواره پذیرای مهمانان زیادی از اقصی نقاط ایران است.

جغرافیا

موقعیت

شهر بندرعباس که در جنوب استان هرمزگان واقع شده‌است از شمال به ارتفاعات و کوه‌ها و از جنوب به دریا منتهی می‌شود؛ بنابراین شیب عمومی شهر در راستای شمال به جنوب است. بخش وسیع و قابل‌توجهی از شهر از جمله محله سورو در جنوب‌غربی شهر و جنوب خیابان امام‌خمینی حدفاصل خور نایبند (شیلات) و خورگورسوزان و جنوب محله نخل‌ناخدا دارای سطحی هموار بوده و از ارتفاعی بین ۰٫۶ متر تا حداکثر ۵ از سطح دریا برخوردار است.

نزدیک‌ترین شهر به بندرعباس شهر قشم (مرکز جزیره قشم) با حدود ۲۸ کیلومتر و فاصله بندرعباس تا تهران ۱۲۸۷ کیلومتر است.

مناطق

شهر بندرعباس از سه منطقه تشکیل شده:

آب و هوا

آب و هوای این شهر گرم و مرطوب است. به‌طور کلی در بندرعباس از نیمه آبان تا نیمه فروردین دارای آب‌وهوای مطبوعی است. ماه‌های اردیبهشت و خرداد هوا خشک، ماه‌های تیر تا مهر دارای آب و هوای مرطوب است. دمای هوای شهر بندرعباس در گرم‌ترین روزها به ۵۲ درجه سانتیگراد و در سردترین روزها به ۲درجه سانتیگراد می‌رسد. میانگین بارش بندرعباس در حدود ۲۰۰ میلی‌متر است.

برف

همه ساله در کوه هُماگ با ارتفاع ۳۲۶۷متر ـ بلندترین کوه استان هرمزگان ـ در شمال دهستان سیاهو قرار دارد بارش برف را به خود می‌بیند.

در روز ۱۶ دی ماه۱۳۹۲ سانتی‌متر برف ارتفاعات کوه گنو با ارتفاع بیش از دو هزار و ۲۳۷ متر را سفیدپوش کرد.

تاریخچه کهن

مدارک معتبری در دسترس نیست که از چه زمان منطقه هرمزگان برای اولین بار یک مرکز تجارت دریایی به عنوان بخشی از مسیرهای تجاری شده‌است. آنچه که مشخص است طبق گزارش هرودوت مورخ یونانی (۴۸۵–۴۲۰ پیش از میلاد) در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین ۵۸۶ و ۵۲۲ پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس که یک یونانی بوده به فرمان داریوش بزرگ از بندری در هرمزگان و شمال تنگه هرمز با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ و ایجاد ارتباط دریایی با بنادر مهم آن دوران مانند چین و هند و لیبی پرداخته‌است.

در نتیجه گسترش مسیرهای تجارت آریایی از مرزهای چین به لیبی احتمال داده‌می‌شود یک شاخه از مسیرهای تجارت دریایی از طریق تنگه هرمز خواهد بود که یک نقطه اتصال طبیعی با مسیرهای تجارت فلات مرکزی ایران می‌شود.

البته سابقه چند هزار ساله لنج‌سازی در ساحل شمالی خلیج فارس و بخصوص بندر کنگ نشان از آن دارد که سابقه تجارت بیش از این است.

طبق گزارش مورخ یونانی لوسیوس فلاویوس (۸۶–۱۶۰ میلادی)، الکساندر نئارخوس (۳۲۵–۳۲۶ پیش از میلاد) فرمانده نیروی دریایی اسکندر از هند به ایران و آسیای مرکزی تا رودخانه سند - مرز آن دوران امپراتوری هخامنشی - لشکر کشی کرده‌است. نئارخوس با یک ناوگان از سی‌وسه کشتی جنگی بزرگ و کوچک و حدود دوهزار نفر نیروی نظامی بوده‌است. مورخ یونانی اعلام می‌کند اولین نقطه‌ای که نئارخوس و ناوگان خود به خلیج فارسی می‌رسد هرمز است و این اولین باری است که نام هرمز یا هُرمیزَد در متون تاریخی آورده می‌شود.

دوران پادشان هرمز از قرن دهم تا قرن هفدهم میلادی می‌باشد. در دوران اوج خود به حکومت بخشی از شمال شبه جزیره عربستان هم می‌رسد؛ ولی در حالت کلی بندر هرمز که احتمال می‌رود در دهانه خور تیاب کنونی و محدوده دشت هرمز و در محل باغات میناب کنونی بوده خود حاکم ایالت موغیستان و از زیر مجموعه‌های حکومت کرمان بوده‌است.

دوران اوج و شهرت هرمز در قاره‌های اروپا و آفریقا و آسیا و افسانه تجارت هرمز و بازارهای عجیب و غریب آن متعلق به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی و طبق گزارش جهانگردانی چون مارکو پولو (۱۲۵۴–۱۳۲۴) میلادی در ایتالیا، ابن بطوطه (۱۳۰۴–۱۳۶۸) میلادی در مراکش و ژنگ وی (۱۳۷۱–۱۴۳۵) میلادی در چین است.

ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی خاورشناس روس اندازه ناوگان هرمز را تا ۵۰۰ کشتی یا قایق می‌داند که این این کشتی با توپ مسلح نبودند.

نام‌های پیشین

برای بررسی نام‌های بندرعباس باید نظری تحلیلی به تاریخ آن داشت چراکه مردمان مختلف به تناسب ارتباطی که با بندرعباس داشتند به لفظ خود نامی بر این شهر نهادند. بندر، بندل، بندر گامرون، گامرون، گمبرون، گمرون، جرون، جرونات، جرونات عباسی، زرون، بندرعباسی و بندرعباس نام‌های این شهر بوده‌است. بعد از حمله اعراب مسلمان در قرن دوم هجری، فرار زرتشتیانی که از مسیر دریا به هند گریختند از این منطقه و هرمز قدیمه اتفاق افتاده‌است.

به اعتراف خود زرتشتیان تا اواخر قاجاریه نیز آخرین آن‌ها از بندرعباس به هند رفته‌اند. بسیاری از تجار ثروتمند کرمان و یزد و … هم از زرتشتیان بودند که در این منطقه تجارت می‌کردند و به تفصیل در مقدمه کتاب از جرون تا بندرعباسی احمد سایبانی در خصوص تجارت زرتشتیان در این منطقه گفته شده‌است. وجود نام‌های زرتشتی مثل هرمز، هورمودر، درب هو، مغستان، گبرانی نشان از تسلط زرتشتیان و گبرها بر این منطقه دارد. طبق کتاب اعلام الناس فی احوال بندرعباس نوشته محمد علی مینابی بندرعباسی معروف به سدیدالسلطنه کبابی که حدود یک قرن پیش در خصوص بندرعباس نوشته شده در نامه‌های ارسالی قبل از حضور پرتقالی‌ها به حکومت مرکزی ایران بندرعباس را بندر یا بندل نام نهادند لفظی که هم‌اکنون هم ساکنان منطقه از آن استفاده می‌کنند و بندل لفظی از لهجهٔ محلی است که لارستانیهای جنوب استان فارس برای بندرعباس به کار می‌برند؛ و این نشان از آن دارد که قبل از ورود پرتغالی‌ها هم بندر بوده‌است به نظر می‌آید تشکیل بندرعباس بعد از حمله مغول و ناامنی‌های پس از آن و سقوط هرمز قدیمه و مهاجرت پادشاه هرمز به جزیره هرمز و همچنین نامناسب بودن بندرگاه تجاری در هرمز قدیمه یا احتمالاً روستای تیاب در دهانه خور تیاب انجام شده‌است.

این که گفته می‌شود گمرون از خرچنگ به زبان پرتقالی یعنی کامارائو یا از خم رو در زبان محلی گرفته شده بی‌اساس است چرا که اگر محلی از قبل وجود داشته باشد را نمی‌توان اسم جدید برایش تعریف کرد و لزومی هم ندارد همچنین مردم محلی به خرچنگ سینگو می‌گویند که لفظی کاملاً فارسی است به معنی حرکت و خزش روی سینه، از طرفی از حدود هزار سال پیش تاکنون به علت پیدایش کاغذ اسامی تغییرات اندکی در تلفظ داشته‌است.

ایرانیان مسلمان شده زرتشتیان را گور یا گبر منطقه آنان را گبرانی می‌گفتند ولی می‌دانیم که گبر شاخه‌ای از دین زرتشت است که مرده‌های خود را دفن می‌کنند. سدید السلطنه می‌گوید که جرون یا جرونات به منطقه جغرافیایی می‌گویند نه الزاماً به شهر بندرعباس گمرون و گبرون و گمبرون و گمرونی و جرون و جارونات و جارونات عباسی و زرون نام‌هایی است که یک ریشه دارد و مردمان مختلف به تناسب خود بر آن نهادند و بندر و بندل و بندرعباس هم اسم حکومتی یا ایرانی آن هست.

هر قومی که بر این بندر تسلط یافته لفظ خود را گسترش داده‌است. اصل آن گبران و گوران است مثل کرمان و تهران و اصفهان و … که شاخه‌ای از دین زرتشتی است و اصل تجارت این منطقه در اختیار زرتشتیان بوده آخرین نقطه‌ای که زرتشتیان هم از ایران گریختند همین منطقه بوده‌است … زرتشتیان آن را گبرانی و زمان تسلط اعراب از آنجا که گاف نداشتند به جای آن جیم گذاشتند و آن را جرون یا جرونات یا جرونات عباسی نامیدند پرتقالی‌ها گمرون یا گمبرون نامیدند و ترکانی که به رهبری امام قلی برای پس گرفتن آن از پرتقالی‌ها تلاش می‌کردند جیم را به ز تلفظ کردند و زرون نامیدند

نام بندرعباس

در سال ۱۶۲۲ میلادی شاه عباس توانست با کمک انگلیسی‌ها و سردار ایرانی امام قلی خان پرتغالی‌ها را شکست دهد. به افتخار این پیروزی بندر گمبرون به بندر عباس تغییر نام داد.

در تقسیمات فعلی کشوری شهر بندرعباس مرکز استان هرمزگان و یکی از مهم‌ترین مراکز راهبردی و بازرگانی ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان می‌باشد.

جمعیت و مذهب

جمعیت بندرعباس را نمی‌توان به‌طور دقیق عنوان کرد زیرا از بومیان و مهاجرین تشکیل شده و تعداد مهاجرین بنا به فصول سال متغیر است اما به استناد بر سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر بندرعباس ۵۲۶٬۶۴۸ نفر اعلام شده‌است.
مردم بندرعباس اکثریت مسلمان و از پیروان مذاهب شیعه و سنی هستند. اهل سنت بیشتر در محله‌های اوزی‌ها، سورو و شغو (شهرک توحید) زندگی می‌کنند.

زبان

زبان اهالی بندرعباس بندری که یکی از گویش‌های زبان فارسی است که ویژگی‌های فارسی کهن را حفظ کرده‌است.
از سوی دیگر به خاطر روابط بازرگانی شماری از وام‌واژه‌های اروپایی (نمونه:tawāl، از واژه towel انگلیسی به معنی حوله) و عربی، هندی نیز در آن دیده می‌شود. در بندرعباس به دلیل تنوع قومی و نژادی نیز این گویش در محله‌های مختلف آن نظیر نایبند خواجه عطا، سورو، پشت شهر ومغ ناخا (نخل ناخدا)، شغو (شهرک توحید) شهرها و روستاهای کوچک اطراف با لهجه‌های مختلف صحبت می‌شود

رسم و رسوم

حنابندان

حنابندان یکی از آداب و رسوم عروسی در بندرعباس باشد. در شب حنابندان زنان شرکت‌کننده بندرعباسی دستشان را با آغشتن به ظرف حنایی که دور تا دور مراسم گرداننده می‌شد رنگ می‌کنند.

• زار: مراسم زار همراه با گونه‌ای موسیقی که موسیقی زار نام دارد، برای بیرون کردن مرض از جسم بیمار اجرا می‌شود.
• روز دمور: در گذشته خانواده‌ها همراه با کودکان و گاه اقوام نزدیک خود به باغهای مجاور شهر، خصوصاً نخلستانها می‌رفتند و ضمن صرف ناهار در آنجا به کمک طنابی که از برگ درخت خرما بافته می‌شود و چیلک chilak نام دارد، تابی به دو درخت خرما می‌بستند که به آن دمور می‌گویند. کودکان با آن تا غروب بازی می‌کرده و عصر هنگام همگی به خانه‌هایشان بازمی‌گشتند. البته این رسم امروزه کمتر انجام شده ولی در گذشته اکثریت غریب به اتفاق مردم آن را انجام می‌دادند.
• روز نوروزی مرده‌ها: در قدیم در بندرعباس یک هفته قبل از عید سفره‌ای در خانه خود یا به شکل اشتراکی در منزل اقوام یا همسایگان می‌انداختند که به آن نوروزی مرده‌ها گفته می‌شود. این سفره که به مناسبت یادبود اموات در آخرین روزهای سال انداخته می‌شود، شامل غذاهایی بود که هر کس به منظور خیرات برای اموات خود می‌ریخت و در آن قرار می‌داد. یکی از اصلی‌ترین موادی که جهت خیرات در این سفره گذاشته می‌شود، خرمای مالیده‌ای است که از تابستان در مشک بدین منظور ذخیره می‌شده. این خرما را همراه با باقلا پلو یا شیر در این روز صرف می‌کردند.

این مراسم در روستای سیاه مغان رواج دارد.

• روز سفره اموات: در این روز که ده روز قبل از مراسم آن انجام می‌شود، هرکس به فراخور وضعیت مادی و اقتصادی اش برای خیرات اموات خود غذا یا میوه و شیرینی تهیه کرده و تمام روز در خانه خویش مراسم فاتحه و قرآن خوانی برگزار می‌کند. این مراسم سرانجام با خوردن شام در منزل صاحب خانه پایان می‌پذیرد. این مراسم با گذشت زمان به فراموشی سپرده شد؛ ولی در روستای روستای زیارت پیر چوگان همچنان رایج است.
• زنبیل گردانیدن: رسم زنبیل گردانیدن نیز از آیین‌های مرسوم در بندرعباس و استان هرمزگان است. در هرمزگان گاهی اتفاق می‌افتد که بچه‌ای در سن ۱۸ ماهگی یا دو سالگی به اصطلاح محلی پا نگرفته و راه نمی‌افتد. پدر و مادر طفل، برای راه افتادن بچه خود، یک روز بر و بچه‌های همسایه را خبر می‌کنند و فرزند خودشان را در یک زنبیل که با پوشال درخت خرما، درست شده؛ می‌گذارند و آن را به دست بچه‌های همسایه می‌سپارند تا زنبیل محتوی بچه را به درب حداقل شش خانه ببرند.

بچه‌ها با ترتیب خاصی دو طرف زنبیل را گرفته و در حالی که زنبیل را مثل یک تخت روان حرکت می‌دهند با صدای بلند این عبارت را می‌خوانند: کندو پا نداره، خیرش بکن به کندو، تا کندو پا بگیره، کندو پا نداره، خیرش بکن … بعد با همان تشریفات زنبیل را به درب خانه‌های دیگر می‌برند و عبارات بالا را دسته جمعی می‌خوانند و این کار در حدود دو ساعت طول می‌کشد، در خاتمه مراسم دوباره زنبیل محتوی بچه را به خانه پدر و مادر طفل برگردانیده و بچه را تحویل می‌دهند. اهالی عقیده دارند که بعد از انجام چنین مراسمی، طفل پا می‌گیرد و راه می‌افتد.

• قربانی برای ریزش باران: بر اساس یک رسم قدیمی، همه ساله در استان هرمزگان به خصوص؛ جزیره قشم برای ریزش به موقع باران یا ریزش زودتر و بیشتر باران، تعداد قابل توجهی گوسفند قربانی می‌کنند و گوشت آن‌ها را به صورت خورش درآورده و به همراه برنج بین مستمندان توزیع می‌نمایند. مراسم در بیرون شهر صورت می‌گیرد و پیش از هر کاری اهالی به خواندن نماز می‌ایستند و سپس گوسفندها را ذبح می‌کنند، هم‌زمان با فراهم کردن مراسم قربانی، آب انبارهای خود را که در محل به نام برکه معروف است؛ تخلیه و تمیز کرده و منتظر ریزش باران می‌مانند.
• قبله دعا (دعای طلب باران): قبله دعا از سنت پیامبران و یکی از مراسم قدیمی مردم استان هرمزگان است که تا به امروز هم‌چنان زنده است. این مراسم برای مردم بومی جنبه مقدسی پیدا کرده‌است. در سال‌هایی که باران به موقع نمی‌بارد و آب برکه‌ها و چاه‌ها کم می‌شود و دشت‌ها و صحراها سبز نمی‌شوند، و خشک سالی شود مردم منطقه مطابق رسوم قدیمی برای طلب باران آیینی را اجرا می‌کنند که به آن اصطلاحاً قبله دعا گفته می‌شود. رسم قبله دعا را با صلاحدید یکی از ریش سفیدان و افراد با ایمان محل در یک روز جمعه برگزار می‌کنند. در این روز همه اهالی از پیر و جوان، زن و مرد، به محلی خارج از شهر می‌روند. آن‌ها کودکان را بخاطر اینکه معصوم و بی گناه هستند و دعاهایشان زودتر اجابت می‌شود، با خود همراه می‌کنند. پس از رسیدن به محل مورد نظر که معمولاً روی تپه‌ای واقع است شروع به خواندن دعا و نماز می‌کنند. پس از آن اقدام به قربانی کرده و از گوشت قربانی نذری می‌پزند. با غذای نذری فقرا و مساکین را اطعام می‌کنند و با دعا و خیرات از خدا می‌خواهند برای آن‌ها باران بفرستد. آداب ظاهری خاص خود را دارد، آدابی همچون سه روز روزه بودن قبل از نماز و دعا، نپوشیدن لباس فاخر، پیاده رفتن به مراسم قبله دعا و ….

بنادر تجاری

بندر شهید رجایی و بندر شهید باهنر به دلیل موقعیت مناسب جغرافیایی، به عنوان نقطه اتکای بندرعباس در جهت جابه‌جایی کالا و سرمایه در اشکال مختلف، نتایج اقتصادی به سزایی برای استان هرمزگان به همراه داشته و بندرعباس را به منطقه ویژه اقتصادی معادن، فلزات، کشتی‌سازی و صادرات و واردات کالا تبدیل کرده‌است.

آثار تاریخی

• عمارت کلاه فرنگی، این ساختمان توسط هلندی‌ها در سال ۱۱۱۰ هجری قمری ساخته شده و قلعه‌ای با ۱۶ برج و ۳ دروازه بوده که به عنوان اداره گمرک استفاده می‌شده‌است.
• حمام گله‌داری، این حمام از پنج گنبد بزرگ و کوچک ساخته شده و به حمام شاه عباس نیز معروف است. حمام و مسجد گله‌داری ازجمله قدیمی‌ترین بناهای بندر عباس و جزو آثار تاریخی شهر محسوب می‌شوند که با فاصله کم از هم در محله اوزی‌ها واقع شده‌اند. دیرینگی این ابنیه به دوره قاجاری می‌رسد و در سال ۱۳۳۰ به همت حاج احمد گله‌داری مرمت شده‌است. (فهیمه عشوریون)
• معبد هندوها، که در بندرعباس به بُت گورُن هم معروف است در سال ۱۳۱۰ توسط هندوهای ساکن بندرعباس به سبک معماری هندی و توسط معماران هلندی بنا شده و در حال حاضر به عنوان موزه تاریخی استفاده می‌شود. این معبد در مرکز شهر و در خیابان امام خمینی واقع شده‌است. خوری به نام «گور سوزون» نیز در بندر عباس وجود دارد که گویا هندوهای ساکن شهر مردگان خود را در کنار آن می‌سوزاندن و احتمالاً بنا به سنت هندوها خاکستر آن‌ها را به این خور می‌ریختند. امروزه بخشی از فاضلاب شهر از این راه به خلیج فارس می‌ریزد.
• مسجد ناصری (بندر عباس) که در سال ۱۳۰۴ هجری قمری ساخته شده‌است. این مسجد در سال ۱۳۸۶ بازسازی شده‌است.
• مسجد صحراباغی این مسجد در سال ۱۳۱۰ هجری قمری بنا شده‌است.
• مسجد گله‌داری تاریخ ساخت آن مربوط به ۱۲۹۶ هجری قمری می‌باشد.
• مسجد جامع دلگشا در سال ۱۱۷۵ هجری قمری بنا شده‌است. در خیابان مسجد جامع بندرعباس واقع در بلوار طالقانی قرار دارد و یادگار سده‌های ۱۲ و ۱۳ ه‍.ق به‌شمار می‌آید. بخش قدیمی شبستان دارای ستونهای متعدد با سر ستونهای گچبری شبیه گله‌داری و مسجد دژگان است. شبستان این مسجد دارای یک بخش افزوده نیز می‌باشد.
• مجموعه برکه‌های باران، این مجموعه شامل شش برکه یا آب انبار مربوط به دوران صفویه‌است و در گذشته از منابع ذخیره آب شیرین در بندر عباس بوده و هر برکه دارای چهار دهانه اصلی برای برداشت آب می‌باشد. این برکه‌ها در فضای مشجر وسیعی در محله استمبیک در خیابان ۲۲ بهمن در پشت موزه خلیج فارس قرار دارد. (فهیمه عشوریون)
• پل لاتیدان، در مسیر کاروان لار – بندرعباس در جهت گسترش امور بازرگانی احداث شد. این پل در ۵۰ کیلومتری غرب بندرعباس در نزدیکی روستای کلمتلی (لاتیدان) واقع شده و مربوط به دوره صفوی می‌باشد.
• محله باستانی سورو که در غرب بندرعباس قرار دارد و به دوران ساسانیان برمی‌گردد،
• خانه احمدی یکی از آثارهای تاریخی شهر بندرعباس به‌شمار می‌آید. این بنا مربوط به دوره قاجاریه است که توسط شخصی به نام حاج احمد گله داری بنا شده‌است. این اثر تاریخی تحت شماره ۸۵۰۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده‌است.
• بادگیر منبر گپ مربوط به اواخر دوره قاجار است و در بندرعباس، فلکه بلوکی، خیابان امام خمینی، روبروی پاساژ طلا واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۷۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
• حمام بزرگ بزرگترین حمام بندرعباس مربوط به دوره قاجار است و در خیابان امام موسی صدر، نرسیده به چهار راه سازمان واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۴۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
• مجموعه آب انبارهای موزه مربوط به دوره صفوی ـ اوایل دوره قاجار است و در بندرعباس، پاسداران، جنب اداره کل ارشاد اسلامی واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

زیارتگاه

• امامزاده سیدمظفر:سید مظفر بن موسی بن جعفر از سالیان دور مورد توجه عموم مردم خصوصاً مردم استان هرمزگان بوده و هر ساله پذیرای زائران بی‌شمار مشتاق خود می‌باشد. امامزاده سیدمظفر نوه امامزاده عبدالله بن موسی بن جعفر الکاظم است، در سال ۴۰۲ه‍.ق در این محل وفات یافته‌است.
• امامزاده سیدکامل:نسبت این امامزاده به نوه‌های موسی بن جعفر می‌دهند که در محله‌ای به همین نام (سیدکامل) واقع شده‌است.
• امامزاده شاه محمدتقی:بنای این امامزاده در جوار مسجد جامع در نزدیکی بازار بزرگ بندرعباس می‌باشد.
• زیارتگاه خضر:این زیارتگاه به دوران بعد از اسلام تعلق دارد. مکان آن در کنار جادهٔ بندرعباس - سورو قرار دارد و هم‌اکنون در محوطهٔ پارکِ هتل هما واقع شده‌است. تاریخ بنای آن مشخص نیست و مورد توجه مردم محلی است.

مراکز تجاری

مجتمع‌های تجاری سیتی سنتر، زیتون، ستاره جنوب، نیلی، ستاره شهر، مگامال سرو، رویال و پاسارگاد و ملکه آسمان‌ها و کارگزاری، بازار بزرگ طلا و جواهرات در کنار بازارهای سنتی مثل بازار اوزی‌ها، بازار لاری‌ها، بازار شهرداری (این بازار در دهه هفتاد تخریب وفضای آن به طرحهای عمرانی شهری جدید اختصاص یافت) و بازار روز فعال هستند. مراکز تجاری نور، صدف، مروارید و زیتون۲ و … نیز در حال ساخت است.

مراکز آموزشی و دانشگاهی

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی بندرعباس به شرح ذیل است:

دانشگاه جامع علمی کاربردی استان هرمزگان، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، دانشگاه هرمزگان، دانشگاه پیام نور (که علاوه بر بندرعباس در بستک، میناب و بندرلنگه، حاجی‌آباد نیز شعبه دارد)، دانشگاه آزاد اسلامی (که در بندر لنگه، قشم، بستک، میناب، رودان و هرمز، حاجی‌آباد نیز شعبه دارد)، دانشگاه صنعتی امیرکبیر- واحد بندرعباس، دانشگاه مذاهب اسلامی شعبه بندرعباس (که از سال ۹۱ افتتاح شده و دارای ۲ رشته فقه و حقوق امامیه و فقه و حقوق شافعی است)، آموزشکده‌های فنی شهید کرانی بندرعباس و آموزشکده فنی و حرفه‌ای سماء بندرعباس و فنی و حرفه‌ای فاطمیه بندرعباس، مرکز تربیت معلم شهید باهنر، مرکز تربیت معلم فاطمه‌الزهرا، مرکز تربیت معلم حضرت زینب و مرکز آموزش ضمن خدمت شهید بهشتی بندرعباس از مراکز آموزشی بندرعباس هستند.

بانک ژن زیست‌محیطی جنوب ایران نیز در بندر عباس واقع شده‌است.

صداوسیما

• صدا و سیمای مرکز خلیج‌فارس پس از ارومیه دومین مرکز شهرستانی کشور است که در نیمه دوم سال ۱۳۴۷ در بندرعباس رسماً افتتاح و با یک فرستنده تلویزیونی ۵۰ واتی کار خود را آغاز نمود ۵ ماه بعد در فروردین ۱۳۴۸ با نصب یک فرستنده یک کیلو واتی فعالیت رادیویی مرکز خلیج‌فارس نیز آغاز شد.
• رادیوی مرکز خلیج‌فارس در آغاز کار، روزانه ۷ ساعت برنامه پخش می‌کرد و برخی از برنامه‌ها تولید محلی بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی صدای مرکز خلیج فارس تا مدتی تولید محلی نداشت و به تقویت برنامه‌های شبکه سراسری می‌پرداخت. تنها اخبار استان و اطلاعیه‌ها به‌طور مستمر تهیه و پخش می‌گردید. از سال ۱۳۵۸ مرکز مجدداً تولیدات محلی خود را شروع کرد به‌طوری‌که در آن سال بیش از ۵۰ ساعت تولید محلی در کارنامه مرکز ثبت گردیده‌است. پس از آن شاهد سیر صعودی تولیدات محلی صدای مرکز می‌باشیم. راه اندازی شبکه استانی صدای مرکز خلیج فارس با پخش روزانه ۱۴ ساعت برنامه در هشتم مرداد ۱۳۷۶ از مهم‌ترین دستاوردهای مرکز می‌باشد.

فرودگاه

شهر بندرعباس دارای یک فرودگاه بین‌المللی است. فرودگاه بین‌المللی بندرعباس به علت منطقه‌ای که در آن حاضر است عضو IATA نیز بوده و پروازهای زیادی را در خود می‌بیند. پروازهای بین‌المللی این فرودگاه به کشورهای حوزهٔ خلیج فارس، پاکستان و هند انجام می‌شود.

روزانه ۴۰ تا ۷۰ پرواز در این فرودگاه انجام می‌شود، پروازهای خارجی فرودگاه بندرعباس به مقاصد کرالا (کوچین)، کراچی، دوبی، دوحه، بغداد، دمشق، مدینه و جده صورت می‌گیرد و پروازهای داخلی نیز در مسیرهای بندرعباس به تهران، کیش، ابو موسی، چابهار، اصفهان، یزد، شیراز، رشت، مشهد، اهواز، کرمانشاه، ساری، تبریز و خارک انجام می‌شود.

نخستین فرودگاه بندرعباس در سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۴۶ در محلی به نام بند گناران در ۲۵ کیلومتری جاده فعلی بندرعباس سیرجان (منطقه بابا غلام) قرار داشت (فرودگاه بندرعباس در زمانی بین سال‌های ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۴۹ در شمال پارک شهر کنونی در محدوده ایستگاه رادیو بندرعباس و مخابرات شهید قندی قرار داشت و دارای باند آسفالت بود و محله جدیدی هم به همین نام به فردوگاه قدیم معروف است) که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۹ فرودگاه بندر عباس به جای دیگری انتقال یافت و کار ساخت فرودگاه جدید (فرودگاه فعلی) هم‌زمان آغاز شد.

در سال ۱۳۴۹ ساخت باند این فرودگاه به اتمام رسید و ساختمان ترمینال آن در شرایط نیمه تمام مورد بهره‌برداری قرار گرفت که یک سال بعد با تکمیل ساختمان پایانه و نصب کامل دستگاه‌های کمک ناوبری این فرودگاه بین‌المللی طور وسیعی افتتاح شد.

مطبوعات

استان هرمزگان دارای ۵۸ نشریه محلی است و دو نشریه صبح‌ساحل و دریا در گستره سراسری چاپ و توزیع می‌شوند. ندای هرمزگان، آوای خلیج‌فارس، بندر، صدف، سفیر جنوب، ارمغان بندر، دریای اندیشه، نگاه روز، آفتاب جنوب، شهروند هرمزگان، گامرون، مرجان از جمله نشریات محلی هرمزگان بوده که در قالب روزنامه، دو روزنامه، هفته‌نامه یا دو هفته‌نامه چاپ و منتشر می‌شوند.

همچنین اغلب خبرگزاری‌های اصلی کشور همچون ایرنا، مهر، ایسنا و فارس در این استان نمایندگی دارند.

پایانه مسافربری

بندرعباس دارای یک پایانه مسافربری است که در محله نخل‌ناخدا قرار دارد.

شبکه راه‌آهن

راه‌آهن از دیگر محورهای ارتباطی که از نظر حجم مسافر و حمل و نقل کالا به کلیه نقاط ایران درصد بالایی را به خود اختصاص داده‌است. از شهر بندرعباس روزانه دو قطار مسافری به مقصد تهران حرکت می‌کند. یک قطار دیگر با نام قطار غزال نیز یک روز در میان مسیر بندرعباس – تهران و بلعکس را طی می‌کند. از ایستگاه مسافری راه‌آهن بندرعباس یک قطار به مقصد اصفهان و قطار دیگری به مقصد مشهد نیز مسافرین را جابجا می‌کند. در سال ۹۱ رئیس‌جمهور احمدی‌نژاد طرح دوخطه کردن مسیر بندرعباس بافق را افتتاح کرد. قرار است طرح راه‌آهن بندرعباس به شیراز هم به‌زودی آغاز شود.

بوستان‌ها

بندرعباس دارای بوستان‌های بسیاری است که به‌طور مستمر از لحاظ کمی و کیفی در حال افزایش است. سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداریِ بندرعباس نیز طرح‌های زیادی را برای زیباسازی این بوستان‌ها در دست اجرا دارد که از جملهٔ آن می‌توان به کاشت ۵۰۰۰۰ اصله گل کاغذی در بوستان‌های شهر اشاره کرد.

نام برخی از بوستان‌های بندرعباس:

| ۱۰ ||بوستان کیش

هتل‌ها

بندرعباس به دلیل موقعیت خاص تجاری و توریستی خود دارای هتل‌های بزرگی نظیر هتل هرمز، هما، خلیج‌فارس و آتیلار است. هتل‌های بندرعباس عبارتند از:

• هتل بین‌المللی هرمز (۵ ستاره)
• هما (۵ ستاره)
• خلیج‌فارس (۵ ستاره)
• آپارتمان آتیلار ۱ (۴ ستاره)
• آپارتمان آتیلار ۲
• هتل آپارتمان قدس
• هتل گوهرشاد
• هتل گنو
• هتل گلشهر
• هتل سعدی
• هتل حمزه
• هتل نقش‌جهان
• هتل آپادانا
• هتل دریا
• هتل کوثر
• هتل بوعلی سینا
• هتل امین
• هتل فروغ

جاذبه‌های طبیعی گردشگری

سرخون بندرعباس

شهرستان بندرعباس را اگر بر روی نقشه نگاه کنیم می‌بینیم که شهری است با عرض کم و طول بسیار زیاد که مابین دو روستای تقریباً همنام واقع شده که در شرق آن روستای «سرخون» و غرب آن روستای «خونسرخ» قرار دارد.

سرخون، روستایی خوش آب و هوا از توابع بخش مرکزی شهرستان بندرعباس است که در شمال شرقی مرکز استان هرمزگان واقع شده و دارای جمعیتی در حدود ۸ هزار نفر می‌باشد.

دهستان سرخون در شمال بندرعباس قرار دارد که ۲۰ کیلومتر با بندرعباس فاصله دارد. اهالی بندرعباس در روزهای جمعه و دیگر ایام تعطیل برای تفریح و گردش راهی این دهستان می‌شوند. دهستان سرخون دارای ۶ دهیاری می‌باشد دهیاری‌های آن عبارتند از: قادهار، نانگ، سرخون، فتح الجلیل، باغو و چاه حسن کهوری.

این دهستان دارای آب و هوایی بسیار مطبوع و زمین‌هایی سرسبز و زیباست و مساعدترین مکان جهت کشت گل گلایول در هرمزگان به‌شمار می‌رود. هر سال بیش از۴۰ هکتار از زمین‌های دهستان سرخون زیر کشت دو گیاه زینتی گلایول و آفتابگردان قرار می‌گیرد. میزان برداشت گل گلایول از هر هکتار زمین در این منطقه ۱۵۰ ‪ هزار شاخه است که بیش از پنج میلیون شاخه گل از زمین‌های زیر کشت در دهستان سرخون بندرعباس تولید می‌شود. پیازهای گل گلایول برای کشت در زمین‌های کشاورزی از دو شهرستان دماوند و محلات تأمین می‌گردد.

و اما روستای خونسرخ در فاصله ۱۰ کیلومتری غرب بندرعباس واقع شده و بر عکس سرخون، به دلیل قرار گرفتن در محدوده صنایع غرب، از هوایی آلوده و محیطی پر سر و صدا برخوردار است که بسیاری از اهالی این روستا را ناچار به ترک خانه و کاشانه خود کرده‌است. این روستا در دهستان گچین قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۱٬۵۸۱ نفر (۳۳۷خانوار) بوده‌است.

خونسرخ بندرعباس

خونسرخ منطقه‌ای است که در سال‌های نه چندان دور منطقه‌ای سالم و امن برای ساحل گردی و شنا و بازی کودکان و جوانان بود، کم‌کم برای ساکنانش قابل سکونت نیست.

منطقه‌ای که بسیاری از مردم برای دورشدن از هیاهوی شهری، آن را بهترین نقطه امن یافته بودند حالا گرفتار آلودگی‌های صنعتی ناشی از فعالیت صنایع غرب بندرعباس نظیر نیروگاه، پالایشگاه، شرکت فولاد، شرکت آلومینیوم، کشتی سازی، گمرک و … شده‌اند.

وجود آلاینده‌های خطرناک بواسطه فعالیت صنایع غرب بندرعباس ممکن است این روستا نیز همانند روستای جمال احمد جمع‌آوری و به نقطه‌ای دیگر منتقل شود.

البته ناگفته نماند که این روستای قدیمی که از مردمی مهربان و مهمان نواز برخوردار است دارای مکان‌های دیدنی و تاریخی خوبی نیز می‌باشد که یکی از آن‌ها چشمهٔ آب گرم «چستانه» است.

این چشمهٔ آب گرم در نزدیکی روستای خونسرخ، در حدود ۲۵ کیلومتری غرب راه آسفالتهٔ بندرعباس – بندر شهید رجایی، قرار دارد و آب آن در ردیف آب‌های گوگردی با کاتیون‌های مختلف می‌باشد.

جا دارد در پایان، فرا رسیدن بهار طبیعت و نوروز ۱۳۹۶ را به همه هموطنان عزیز تبریک عرض نمایم. «بهاری باشید»

• کوه گنو، روستای سیاهو، چشمه آب‌گرم گنو، چشمه آب‌گرم خورگو، چشمه آبگرم سرخاء، چشمه آبگرم کشکوئیه، چشمه آبگرم نیان، چشمه آبگرم چستانه، کوه ذرتو، تپه چاه لرد، قادهار، جنگل کوه شب، سیخوران، بنوزاکین، چشمه آبگرم باری، غار سرخاء، آبشار سرخاء، غار چلو، شهر فین، جنگل‌های کوهشاه، منطقه بخوان، چشمه آبگرم تیربوئیه (نزدیک شهر فین)، بنگلایان.
• یکی از جاذبه‌های دیدنی بندرعباس صید مُشتا است که با استفاده از جزر و مد انجام می‌شود. در این روش چوب‌هایی در ساحل کار گذاشته شده و با استفاده از تور حصاری ایجاد می‌شود، که هنگام بالا آمدن آب تعدادی آبزی وارد آن شده و با پایین رفتن آب، آبزیان داخل آن به وسیله صاحبان مشتاها صید می‌شوند.

تولیدات

تنباکو، خرما، نارنگی، انبه، مرکبات، ارده، مسقطی، تولیدات صنعتی، نفت (و فراورده‌های آن)، گاز، مروارید، شیلات

صادرات

ترانزیت کالا، خرما، مرکبات، شیلات، صادرات دوباره کالا، بندرعباس در گذشته محل صادرات ظروف چینی بوده و در اروپا (به ویژه در انگلیس) با نام گامبرون (gombroon) شناخته می‌شد.

ترابری

به خاطر گرمی هوا در این شهر از سال ۱۳۸۵ خورشیدی ده‌ها دستگاه اتوبوس کولردار جدید وارد ناوگان حمل و نقل شهر بندرعباس شده‌است. این تعداد دستگاه اتوبوس در مسیر خیابان‌های آیت‌الله غفاری، کوی ۲۲بهمن، شهرک توحید، کمربندی، ترمینال نخل‌ناخدا، اسلام‌آباد، پایگاه هوایی گلشهر و پلیس راه قدیم بلوار امام حسین. زیباشهر. آزاد شهر. کوی ملت. امیرآباد. کار می‌کنند.

ورزش

• تیم فوتبال آلومینیوم المهدی هرمزگان پس از۴سال حضور در لیگ دسته اول ایران با پیروزی بر تیم تربیت یزد جواز حضور در لیگ برتر ایران را کسب کرد. (این تیم برای یک فصل -۹۱_۹۲-در لیگ برتر حضور داشت) تیم شهرداری بندرعباس در لیگ دسته اول ایران قرار دارد. از بازیکن‌های معروف بندرعباسی می‌توان به صالح سنگبر و عباس سرخاب مهاجم سابق استقلال تهران نام برد.
• هم‌اکنون تیم والیبال المهدی بندرعباس سه سال است که در لیگ برتر ایران حضور دارد.
• تیم تکواندو شهرداری بندرعباس در لیگ۹۰–۹۱قهرمان لیگ تکواندو شد.
• تیم فوتبال ساحلی یگانه امواج خروشان در لیگ۹۰–۹۱در گروه جنوب سوم شد و نتوانست به مرحله بالاتر راه یابد. این تیم در لیگ۹۱–۹۲با نام ویژن هرمزگان در مسابقات شرکت می‌کند. از بازیکنان معروف فوتبال ساحلی بندرعباس می‌توان از حمید زارعی، فاروق درا، فرشاد عبداللهی و مصطفی خاقانی نام برد.
• ورزش پاراگلایدر نیز در منطقه ساحلی این ناحیه طرفداران زیادی را به سمت خود می‌کشد.
• تیم دختران قایقرانی بندرعباس یکی از بهترین تیم‌های قایقرانی بانوان کشور می‌باشند و با چندین قهرمانی در سطح کشور و آسیا فعال می‌باشند همچنین بانوان بندرعباس با حمایت شرکت تایدواتر بندرعباس در بخش انفرادی قهرمان کشور شده‌اند.
• تیم فوتسال آذرخش بندرعباس در حال حاضر در لیگ برتر فوتسال کشور به حمایت آقای احمد مردای نماینده مردم بندرعباس در مجلس شورای اسلامی حضور دارد.

محله

معروف‌ترین محله‌های بندرعباس، محله‌های، دوهزار، شهید جعفری، سورو، سیدکامل، نایبند، برکه گرد، پشت شهر، سه راه برق، کمربندی، درخت سبز، شاه حسینی، گلشهر، بهشت‌بندر، داماهی، آزادگان، زیباشهر، نخل ناخدا، خواجه عطاء، کوی۲۲بهمن، شمیلی‌ها، سرریگ، سیم بالا، شغو (شهرک توحید)، اوزی‌ها، سورو و ششصد دستگاه و امیرآباد. چهارصددستگاه هستند. محله برق از قدیمی‌ترین محلات این شهر است.

سینما

بندرعباس از قدیمی‌ترین مراکز استانی است که صاحب سینما شد.

«سینما شهرزاد» که سینما ستاره شهر فعلی می‌باشد به عنوان اولین سینمای بندرعباس در سال ۱۳۳۴ هجری شمسی ساخته شد. در سال ۱۳۴۶و ۱۳۵۰ نیز «سینما صحرا» و «سینما شهر نمایش» ساخته شدند، این سه سینما هم‌اکنون بسته ویا تغییر کاربری داده شده‌اند. هم‌اکنون بندرعباس دارای ۳ سینماست:

• سینما ستاره شهر
• سینما ستاره جنوب
• سینما الغدیر

موزه

• موزه مردم‌شناسی خلیج فارس بزرگترین موزه هرمزگان به‌شمار می‌رود که در محله ۲۲ بهمن قرار دارد.
• موزه مردم‌شناسی «حمام گله‌داری» یکی از موزه‌های شهر بندرعباس واقع در خیابان دلگشا است.
• موزه «آب» که یکی از زیرمجموعه‌های خیابان ۲۲ بهمن بندرعباس است و قدمت آن به دوره صفوی می‌رسد.
• موزه مشیری که درگذشته خانهٔ یکی از افراد سرشناس بندرعباس به نام حاج مختار مشیری دوانی بوده و به خانه مشیری معروف شده و در محله سیدکامل قرار دارد.

نگارخانه

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران
• استان هرمزگان
• شهرستان بندرعباس
• کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
• بندر دیر
• بوشهر
• بندر لنگه
• بندر گناوه

پانویس

منابع

• زنده‌دل، دستیاران، حسن. (مجموعه کتاب‌های راهنمای جامع ایرانگردی استان هرمزگان) ج۱. چاپ وانتشار سال ۱۹۹۸ میلادی.
• وبگاه دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان
• پایگاه اطلاع‌رسانی هوافضای ایران
• وبگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس