جورَقان شهری است از توابع شهرستان همدان است و در ۲ کیلومتری از شهر همدان در جاده همدان-تهران واقع شده‌است. این شهرازدیدگاه باستان‌شناسی وباستان شناختی، یکی ازشهرهای مهم ازنظر دارابودن بقایای فرهنگی وباستانی است که می‌تواند دربیان تاریخ وفرهنگ استان همدان دارای اهمیت به سزایی باشد.

جورقان از قراء قدیمه است ابومسلم عبدالرحمن بن عمر احمد بن احمد جورقانی منسوب به آنجاست. از شخصیت‌های معروف دهه‌های اخیر می‌توان به مرحوم آیت‌الله رحمانی اشاره کرد که متولد این شهر می‌باشد.

وجه تسمیه

مردم محلی وجه تسمیه گوروان بر گرفته از (گورآهوان) و قبل از تشکیل اش می‌دانند و چون قبل از تشکیل گوروان کل منطقه تالاب بزرگ وپر آّبی بوده‌است که از نشانه‌های می‌توان قرق نزدیک شهر وشاه قرق که در پشت زندان الوند کنونی قرار دارد اشاره کرد و دارای سه منطقه قشلاقی سر سبز و بکر به نام‌های گمار قشلاقی، سولیجه وقزلجه بوده‌است شاهان و درباریان برای شکار گور به ایجا می‌آمدند و تعداد زیادی گور شکار می‌کردند به همین این منطقه به گوروان (به معنی محلی که دارای تعداد زیادی آهو در آن روان هستند) یا گورآهوان (به معنی محل شکار آهو شهرت داشته‌است) از دیگر وجه تسمیه‌هایی که مردم به آن ااشاره می‌کنند نام کردی آو روان است (یعنی منطقه‌ای که آب در آن همواره روان بوده‌است) که این نام توسط طایفه کردی که از شهر بابل و شمال عراق به منطقه سنگلان تپه کوچ و ساکن شدن آن‌ها کنار رودخانه پرآب قره چای گرفته شده‌است به مرور زمان به گوروان تغییرشکل یافته‌است و برخی دیگر بر این باورند که نام گوروان بر گرفته از کلمه گاوداران است و در زمان حکومت کریم خان زند تعدادی از درباریان به همراه قاسم خان به منطقه گوروان آمده و پس از شکار ومراجعت به جنوب کشور خبر حاصل خیزی این منطقه را به اطلاع مردم شیراز رسانده و آن‌ها با تعداد زیادی گاو به این منطقه مهاجرت کرده‌اند به دلیل در چرا بودن گاوهای زیاد در آن به گاوروان شهرت داشته‌است و به مرور زمان به نام گوروان تغییر یافته‌است و آخرین نام‌های آن جوزقان که از کلمه جوزرقان (به معنی منطقه‌ای که محصول جو آن مانند زر زرد می‌باشد) ونام جورقان فعلی است که مردم ریشه آن را بر گرفته از کشیدن جور خون نفراتی از اربابان که درگیری با مردم روستا با سر نپذیرفتن حق اربابی و ظلم می‌دانند.

روایت دیگری که از بزرگان و معمرین شهر؛ نقل شده‌است این است که در زمانی که برای تقسیم کشت و کار؛ بین مناطق مختلف، نظر خواهی شد؛ مردم این دیار محصول «جو» را برای کشت انتخاب کردند؛ بنابراین به جو ر قانع = جورقان، معروف شدند.

وضعیت کنونی

شهر جورقان کنونی از اتصال سه روستا بنام‌های مویینه، سنگلان، پری جان و طایفه‌ای به نام گمار که از شیراز و شمال مسجد سلیمان به این منطقه کوچ کرده‌اند تشکیل شده‌است و منطقه دیگری به نام تپه پیس‌ها که در جنب قنات کریز و فرودگاه قرار دارد محل نگهداری افرادی بوده که به بیماری جزام مبتلا بوده‌اند. به گفته محلی‌ها روستای مویینه که در کنار رودخانه قرار داشته بر اثر سیل ویران شده و امتداد سد خاکی کنونی محل قرار داشته‌است و مردم پس ویرانی روستا درزمینهای بالاتر از رود قره چای و منطقه شهری فعلی ساکن شده‌اند و مردم روستای پری جان نیز پس از تخریب روستایشان در منطقه جورقان کنونی ساکن شده‌اند. جورقان دارای سه قنات به نام‌های خلفه کریز، کله بر (یعنی قناتی که شدت آب آن به قدری بوده که کله یک گاو را با خود می‌برده) و قنات پری جان و۸ آسیاب که ۵ عدد از آن‌ها توسط قنات‌ها کار می‌کرده‌اند و چرخ آسیاب ۳تای دیگر نیز بوسیله آب قره چای می‌چرخیده و آثار اندکی نیز از آن‌ها باقی مانده‌است. از آثار تاریخی شهر جورقان می‌توان به پل تاریخی اوچ گز که تنها یک دهنه از ان سالم باقی‌مانده و ۳ کوره تولید آجردستی قدیمی با سوخت گیاهی کارمی کرده‌اند و ۹ دودکش اجری قدیمی به ارتفاع ۶۰متر اشاره کرد.

لازم بذکر است مهمترین اشتغال مردم این شهر تولید آجر فشاری بوده که بیش از ۸۰ فقره کوره آجر پزی به شکل هوفمن (معروف به کورهٔ هوفمن) فعالیت داشته که در سال ۱۳۷۵ کلیه فعالیت‌ها تعطیل و بیش از ۵۰۰۰ نفر بطور مستقیم بیکار شدند که این امر سهم بسزایی در ایجاد بیکاری و عد م درآمد مناسب شهروندان داشته و متأسفانه تاکنون علی‌رغم تلاشها و برنامه‌های مختلف دولت هیچ گونه جایگزینی مناسب که دربر گیرنده توان مردم باشد جهت رفع بیکاری در این منطقه به لحاظ ساختار اجتماعی شهر و رضایت شهروندان حاصل نگردیده است.

منابع

http://sh-joraghan.ir/homepage.aspx?site=DouranPortal&tabid=1&lang=fa-IR