مَمَقان شهری در بخش ممقان شهرستان آذرشهر استان آذربایجان شرقی ایران است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن بالغ بر حدود ۱۲هزار نفر بوده‌است. که از این جهت بیست و یکمین شهر پرجمعیت استان محسوب می‌گردد. تاریخ بنیاد ممقان دقیقاً معلوم نیست؛ ولی قدمت زاویهٔ «باباجابر» که قدیمی‌ترین اثر تاریخی این شهر محسوب می‌گردد به سدهٔ هفتم هجری می‌رسد. از آثار تاریخی ممقان می‌توان به «آرامگاه پیرحیران»، «مسجد حاجی‌یعقوب» و «بیجووور» اشاره کرد. «مزیدلو»، «امشج»، «یوخاری محله» و «آشاقا کوچه» از مهم‌ترین محله‌های این شهر به‌شمار می‌روند.

وجه تسمیه

نقل‌قول‌های مختلفی دربارهٔ وجه تسمیهٔ ممقان ذکر شده‌است؛ از جمله این‌که نام واقعی این شهر «مامقان» و به‌معنای «شهر مادر غازان‌خان» بوده و بعدها به ممقان تغییر یافته‌است. عده‌ای نیز بر این عقیده‌اند که نام واقعی ممقان «مامغان» و به‌معنای «شهر مغان» بوده‌است. نقل‌قول دیگری حاکی از آن است که نام شهر در گذشته «مامگان» بوده و پس از یورش اعراب به «مامقان» و بعدها به ممقان تغییر پیدا کرده‌است.

مردم

هم‌اکنون بیشترِ مردم ممقان به پخت و فراوری نخود مشغول هستند و جو، خربزه، زردآلو، گندم، نخودچی و هندوانه، گردو بادام و سایر محصولات کشاورزی از عمده‌ترین محصولات کشاورزی این شهر محسوب می‌شوند. همچنین «سوزن‌دوزی»، «جارو بافی» و «قالی‌بافی» نیز از مهم‌ترین صنایع دستی این شهر به‌شمار می‌روند.

اکثر مردم این شهر به شغل نخودپزی که قدمتی ۵۰ ساله دارد مشغولند این صنعت در کل دنیا مختص شهر ممقان می‌باشد. با توجه به آمار بدست آمده در سال‌های پیش ۱٬۳۰۰ کارگاه نخودپزی در ممقان مشغول فعالیتند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۱۱٬۸۹۲ نفر (۳٬۹۳۷ خانوار) بوده‌است.

اماکن مهم

از اماکن دیدنی ممقان می‌توان به این‌جاها اشاره کرد:

• پارک بزرگ ایرینجی

• مقبره پیرحیران-مقبره شهدای گمنام

• مقبره پیرجابر
• حمام تاریخی

• روستای متروکه تورامین

• تعداد ۱۲۰ رشته قنات

دانشگاه‌ها

• دانشگاه سراسری شهید مدنی آذربایجان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد ممقان
• دانشکده سما ممقان
• دانشگاه پیام نور واحد ممقان
• دانشگاه علمی کاربردی شیرین عسل

صنایع

این شهر به عنوان نگین صنعت آذربایجان شناخته می‌شود و نزدیکی به صنایع بزرگی همچون ایران خودرو تبریز، ایران خودرو آذربایجان، شرکت بزرگ شیرین عسل، شرکت مهراصل، مادخودرو، گسترش فولاد (فولاد گستر کوثر تبریز)، معدن دیاتومیت و نزدیکی شهرک صنعتی شهید سلیمی در حریم این شهر قرار دارد و همچنین ممقان سالانه چهل درصد نخود خام ایران را تبدیل به نخودچی کرده و با صادرات آن به کشورهای اروپایی، آمریکایی، خاورمیانه و حوزه خلیج فارس سالانه ۵۰۰ میلیون دلار ارز وارد ایران می‌کند.

منابع

• اطلس جغرافیایی شهرهای ایران.
• لغت‌نامهٔ دهخدا.
• فرهنگ معین، فهرست اعلام.