شهر بُشرویه، مرکز شهرستان بشرویه واقع در استان خراسان جنوبی است.

ویژگی‌های کلی

این شهر در موقعیت ۳۳٫۸ درجه شمالی و ۵۷٫۴ درجه شرقی، در شرق ایران و در شمال غرب استان خراسان جنوبی، در ۸۸ کیلومتری جنوب غربی فردوس و ۱۲۰ کیلومتری شمال شرقی طبس واقع است. با توجه به قرارگیری در مجاورت کویر، آب و هوای این شهر گرم و کویری است. بشرویه به دلیل حفظ بافت سنتی زیبای خود و بادگیرهای زیبای آن به شهر بادگیرها در خراسان معروف بوده‌است. بشرویه از شهرهای تاریخی و قدیمی با عمری چند صد ساله‌است. بیشتر مردم این دیار به حرفه کشاورزی اشتغال دارند. کشاورزی مبتنی بر منابع زیرزمینی آب و زمین‌های مستعد این منطقه‌است و عمده محصولات به عمل آمده پنبه، جو، گندم و پسته می‌باشند که در این بین کشت و برداشت پسته اگر چه از قدیم انجام می‌شده، ولی به تازگی رونق ویژه‌ای گرفته‌است.

نام

کلمه «بُشرویه» مرکب از دو بخش «بُش» و «رویه» است و دلالت دارد بر منطقه‌ای که محل رویش «بُش» است و بُش در نظر اهالی و معمرین شهر، بوته‌ای خودرو از تیره گیاهان کم‌آب کویری و بیابانی بوده که برای ادامه حیات خود احتیاج به آب فراوانی نداشته و دراصطلاح مردم «تِرِخ» یا «درمنه» نامیده می‌شده‌است که در اصل «دِرِمنه» است. البته نظرها در این مورد متفاوت است بوته بش همان درخت بادامشک است که در ارتفاعات بشرویه فراوان می‌روید و در فهرج کرمان اصطلاح بش به این درختچه اطلاق می‌شود.

نظامی در این باب گوید:

مشاهیر

بدیع الزمان فروزان فر که در ابتدا محمد حسین بشرویه ای نام داشت در بشرویه به دنیا آمد ، وی از جمله اساتید نامدار ادبیات وتاریخ ادبیات فارسی به شمار می‌رفت ودانش گسترده‌اش در علوم مختلف سبب شد تا از وی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران در حوزه ادبیات کهن یاد شود.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۶٬۴۲۶ نفر (در ۴٬۹۷۳ خانوار) بوده‌است.

آثار تاریخی بشرویه

در بشرویه آثار تاریخی فراوانی وجود دارند که پیشینهٔ تاریخی تعدادی از آن‌ها به قبل از اسلام برمی‌گردد و خوشبختانه برخی از آن‌ها هنوز به جا مانده‌اند. از ویژگی‌های بارز این ابنیه، تاریخ‌گذاری و وجود لوحی است که معمولاً پیشینه و سازندهٔ آن را نشان می‌دهد و هیچ شک و تردیدی برای شناخت گذشتهٔ آن باقی نمی‌گذارد. این آثار عبارت‌اند از:

قلعه دختر: این قلعه بر بالای قله‌ای مخروطی شکل قرار گرفته‌است. دربارهٔ پیشینهٔ تاریخی این قلعه نظراتی وجود دارد مبنی بر این که این بنا از دوره ساسانیان بر جای مانده و همچنین این که این قلعه در زمان فرقه اسماعیلیه بنا شده‌است. محکم‌ترین نظر این است که در زمان ساسانیان بنا و در زمان اسماعیلیان تعمیر شده‌است.

آب‌انبار میان‌ده: این حوض اولین حوض ساخته شده در بشرویه‌است. این بنا دارای استحکام و زیبایی خاصی است که در ساخت آن صورت گرفته به‌طوری‌که با گذشت بیش از ۴۰۰ سال از ایجاد آن هنوز کوچک‌ترین تغییری در آن رخ نداده‌است.

حسینیه میان‌ده (حسینیه حاج علی اشرف): از دیگر مکان‌های مقدسی که در میان بشرویه ساخته شده، حسینیه‌ای است که مدور بنا گردیده و دارای دو ایوان است که به صورت قرینه و به سبک معماری هندی ساخته شده‌اند. دور تا دور این عمارت ایوان‌های کوچکی ساخت شده که احداث آن، بر اساس شواهد، دوران حکومت افشاریه در خراسان بوده‌است. این بنا در خیابان ملاعبدالله تونی ۵ واقع شده و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۶۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

مدرسه علمیه: این بنا که معروف به مدرسه طلاب علوم دینی نیز هست، در میان ده روبروی مسجد جامع میان ده و حسینیه حاج علی اشرف و در جهت غرب حوض انبار واقع شده و بنایی است که در ساخت آن به‌طور کامل خشت و گل به کار رفته‌است. دارای دو ایوان بزرگ در سمت شمال و جنوب است که ایوان شمالی جهت استفاده در فصل زمستان و ایوان جنوبی که از عمق و ارتفاع بیشتری برخوردار است جهت استفاده در فصل تابستان بنا شده‌اند.

مسجد جامع میان‌ده: این مسجد در گذشته‌های دور، در زمان سلسله صفوی بنا شده و سبک معماری آن زمان را به خوبی نشان می‌دهد. این بنا به‌طور کامل از گل و آجر ساخته شده‌است. بنا دارای کاشی‌کاری نیست ولی در ایوانی بزرگ، آیاتی از قرآن مجید که به خط کوفی بسیار زیبا نوشته شده‌اند به چشم می‌خورد. سقف ایوان‌ها و شبستان مسجد کاملاً هلالی‌شکل است و در سردر ورودی آن، روی سنگ بزرگی اشعاری بیان‌کنندهٔ بر زمان ساخت بنا حک شده‌است.

امامزادهٔ هوگند: در فاصله حدود ۱۲ کیلومتری غرب بشرویه و در دامنه کوه، ساختمانی زیارتی وجود دارد که به نام امامزاده محمد بن اصغر هوگند معروف و مشهور است. از سابقه و شخصیت مدفون در این محل هیچ اطلاع تاریخی در دست نیست و آنچه اهالی به آن اعتقاد دارند، این است که اینجا محل دفن یکی از اولاد امام حسن مجتبی آن هم با ده واسطه است.

مسجد جامع رقه: این مسجد در سمت شرق دهستان رقه و در منطقه‌ای که اصطلاحاً به «پایین محله» مشهور است، قرار دارد. این مسجد در طول زمان آسیب‌های فراوانی دیده و در حال حاضر در حد دیواره‌های بیرونی مسجد و بقایای به جا مانده از سه ایوان شرقی، غربی و جنوبی است. سقف ایوان‌های غربی و جنوبی کاملاً تخریب شده و ایوان ضلع شرقی از بقیه کامل‌تر است.

پل ترناو: این پل دارای یک دهانهٔ اصلی عریض و بلند و دو دهانهٔ کوچکتر در سمت راست دهانهٔ اصلی می‌باشد، دهانه اصلی به یاری دو پایهٔ قطور مربع شکل استقرار یافته و ۲۲ متر ارتفاع دارد، پایه‌های پل بر بستری سنگی قرار گرفته‌اند که از سنگ لاشه ساروج و گچ ساخته شده‌اند دو دهانه فرعی بر ارتفاعات کنارهٔ رودخانه بنا شده و از ارتفاع و عرض کمی برخوردارند.

پل دیگری در همان مکان و به فاصلهٔ بیست متر ساخته که دارای دو طبقه می‌باشد. طبقه اول جهت معبر ساخته شده و طبقه دوم برای عبور آب درنظر گرفته شده است، درسمت چپ طبقه اول اتاقکی ساخته شده که دارای یک ورودی و یک خروجی است. ارتفاع این پل از کف رودخانه ۲۶ متر است.

در این مجموعهٔ معماری تقریبآ هیچ عنصر تزئینی به کار نرفته‌است.

این پل‌ها شامل دو سازهٔ معماری سنگی است که ارتباط جریان قنات را میان دو سوی یک گدار طبیعی شگرف برقرار می‌کند، که علاوه بر فناوری سنتی بسیار بالا -که نشان از اهمیت تاریخی منطقه دارد- با یکی از ویژگی‌های بسیار بکر طبیعت همراه گشته و آمیخته‌ای از میراث طبیعی و تاریخی را خلق کرده‌است. این پل در میان بیابان‌های فتح‌آباد واقع شده‌است.

خانه و ساباط مستوفی: خانه و ساباط مستوفی مربوط به دوره قاجار است و در بشرویه، خیابان ملا عبدالله تونی بشرویه، کوچه مستوفی واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۹۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

از دیگر بناهای تاریخی بشرویه تپه کرند، رباط اصفاک و نیگنان، امامزاده ساغند، امامزاده بی‌بی نجمه خاتون مجد و قلعه‌های نظامی و دفاعی بشرویه و بند ریز که در مجاورت قلعه دختر واقع شده می‌باشند.

جستارهای وابسته

• شهرستان بشرویه

پیوند به بیرون

• شهرداری بشرویه

منابع