بُستان‌آباد یکی از شهرهای شرقی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان بستان‌آباد است که در فاصلهٔ ۵۰ کیلومتری مرکز استان (تبریز) و در ۶۵ کیلومتری شهر سراب واقع شده‌است. این شهر به دلیل واقع شدن در محل تقاطع راه‌های ۳ مرکز استان همسایه (تبریز، اردبیل و زنجان) از نظر اقتصادی اهمیت یافته‌است. طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، ۲۱٬۷۳۴ نفر جمعیت داشته‌است.

پیشینه

بستان آباد در محل شهر باستانی و گمشدهٔ اوجان بنا شده‌است. اوجان درگذشته شهری بوده‌است از توابع آذربایجان در دامنه کوهستان سهند و ده فرسخی مسیر تبریز -اردویل (اردبیل). تاریخ احداث این شهر به پیش از اسلام برمی گردد و احتمالاً در دوران هخامنشی بنا شده‌است. حمدالله مستوفی نویسندهٔ بزرگ قرن هشتم، درکتاب نزهت القلوب، تأسیس شهر اوجان را به بیژن پسر گودرز نسبت داده‌است.

اوجان در زمان ایلخانان، پایتخت ییلاقی سلاطین وامیران مغول بوده‌است به طوریکه در فصولی از سال سلاطین، خانات، خاتون‌ها وشاهزادگان مغولی در این شهر استقرار می‌یافتند و چمن زارهای اطراف شهر محل اتراق ومشق سپاهیان و همچنین چراگاه اسبان واحشام دولتی بوده واین شهر، شهری کاملاً سلطنتی واشراف‌نشین بوده‌است.

بستان آباد کنونی دراوایل دورهٔ قاجاریه، با اسکان ایلات و طوایف حاجعلیلو (قره داغی) و میزالو (شقاقی سراب) دراین محل، بناشده‌است؛ سپس در نتیجه رونق اقتصادی و افزایش جمعیت تبدیل به شهرشده‌است. این شهرامروزه از چهار محله تاریخی به نام‌های اسکی‌کند، بستان‌آباد علیا و بستان‌آباد سفلی و قره کوره تشکیل شده‌است که درگذشته ای نه چندان دور، هرکدام روستایی مستقل بوده‌اند.

جغرافیا

بستان‌آباد در منطقه‌ای کوهستانی و سردسیر واقع شده و پیرامون آن را کوه‌های مرتفع فراگرفته‌اند. کوه‌های بزقوش در شمال و کوه‌های موروداغ در غرب آن واقع شده‌اند. سهند (۳۷۷۲ متر)، بزداغ (۳۶۰۵ متر)، بیوک‌داغ (۲۹۶۰ متر)، دروانه‌داغ (۲۹۵۴ متر)، قباق‌داغ (۲۹۰۴ متر)، آلتی (۲۵۶۰ متر)، شبلی (۱۶۵۴) و حیدربابا، مهم‌ترین ارتفاعات این شهرستان هستند.

آب و هوا

آب و هوای بستان آباد به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوهستان سهند در زمستان سرد و پربرف و در تابستان معتدل است. دمای مرکز این شهرستان گاهی به ۴۶ - درجه سانتی گراد رسیده و به همین دلیل سردترین شهر ایران لقب گرفته‌است.

مردم

اکثر اهالی شهر بستان‌آباد، به کشاورزی، دامداری و رانندگی کامیون‌های سنگین مشغولند. البته عده‌ای نیز به کار در کارخانجات صنعتی و نیز ادارات دولتی و خصوصی روی آورده‌اند.

ساکنان بستان‌آباد آذربایجانی هستند و پیرو مذهب شیعهٔ دوازده‌امامی بوده و به زبان ترکی آذربایجانی بالهجه ای متفاوت از لهجه تبریزی سخن می‌گویند که ازنظر دستوری، با لهجهٔ قره داغی قرابت دارد. زبان مردم این شهر، همانند سایر نقاط منطقه آذربایجان، ترکی آذربایجانی است که به لهجه محلی بستان آباد تلکم می‌شود.

صرف فعل گلمک (آمدن)، بالهجهٔ تبریز و بستان آباد وتفاوت این دو:

تبریزی (گلماق): گله جاغام/گله جاخسان/گله جاق/گله جاغیق/گله جاقسیز/گله جاقلار

بستان آبادی (گلمک): گله جئیم/گله جئکسن/گله جئک/گله جئییک/گله جئک سۆز/گله جئکلر

جمعیت شهر بستان‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ خورشیدی، بالغ بر ۱۶٬۵۹۲ نفر بوده‌است که از این تعداد ۸٬۵۰۸ نفر مرد و ۸٬۰۸۴ نفر نفر زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای این شهر، ۳٬۹۳۷ خانوار بوده‌است.

مشاهیر

• سید محمدحسین شهریار سید محمدحسین بهجت متخلص به شهریار؛ شاعر معاصر
• آیت الله حاج میرزا علی بستان آبادی (۱۳۰۷–۱۳۷۴) از مجتهدین به نام تبریز
• محمدرضا اعلایی (قهرمان کشتی میان محله ای و نایب قهرمان قوی‌ترین مردان ایران)
• حسین شهابی کارگردان سینمای ایران
• هادی ساعی بنه کهل قهرمان تکواندو المپیک و جهان
• علی اسمعیلی قهرمان چندین دوره قویترین مردان ایران
• شهید علیرضا اعلایی (خلبان ارتش)
• خسته قاسم شاعر قرن دوازدهم در تیکمه داش
• جواد خیابانی مجری برنامه‌های ورزشی تلویزیون
• داوود دانش‌جعفری وزیر اقتصاد و دارایی در دوره دولت نهم
• مصطفی محمدنجار (وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در دوره دولت نهم و وزیر کشور در دوره دولت دهم)
• مرضیه صدقی سقین سرای(قهرمان پارا المپیک)
• پرویز زارع شاهمرسی (نویسنده و مترجم)

جاهای دیدنی

• تپهٔ طاحونه (دگیرمان تپه‌سی)
• ساختمان تاریخی نایب‌السلطنه
• تپهٔ تاریخی جانقور بستان‌آباد
• پارک صبا
• تپه علایی

در محلهٔ اسکی کند بستان آباد، آبگرم معدنی وجود دارد که بسیار خاصیت درمانی داشته و همه ساله پذیرای مهمانان از سراسر کشور است.

سوغات

• فطیر سنتی
• عسل
• کره محلی
• ماست محلی
• دوغ محلی
• پنیر محلی
• سیب زمینی
• هویج
• گندم

منابع

جستارهای وابسته

• فهرست شهرهای استان آذربایجان شرقی

پیوند به بیرون

• تصویر ماهواره‌ای بستان‌آباد