3.1K
اِیوان به نشستنگاهی بلندتر از اطراف خود گفته میشود که معمولاً در بخش بیرونی بناها ساخته میشود. ایوان در معماری ایرانی از زمان اشکانیان و شیوه...
اِیوان به نشستنگاهی بلندتر از اطراف خود گفته میشود که معمولاً در بخش بیرونی بناها ساخته میشود.
ایوان در معماری ایرانی از زمان اشکانیان و شیوه پارتی (اشکانی) مورد استفاده قرار گرفتهاست و تاکنون به شیوههای گوناگون ساخته میشود. ایوانها معمولاً از یک طاق آهنگ تشکیل میشوند، از سه طرف بسته هستند، و به طرف میانسرا باز میشوند. ایوانها به صورت فضاهای ورودی و خروجی ساخته میشوند، در حالی که برای جریان یافتن هوا باز هستند، از تابش آفتاب جلوگیری میکنند، و به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده اهمیت فوقالعادهای دارد و به بنا، برجستگی و شکوه میبخشد. ایوان کانونی است برای تزیینات مختلف بنا، مانند ایجاد مقرنسهایی با شیوهٔ آجرکاری، گچبری و کاشیکاری.
به نوشته دانشنامه ایرانیکا، «ایوان» واژهای است پارسی که در زبانهای عربی و ترکی نیز به کار برده میشود.
شرق ایران به ویژه خراسان جایگاه ایوانهاست؛ و ایوانهای بزرگ از دوره اشکانی در ایران باقیماندهاست.
زیباترین و عالیترین ایوانها در مساجد و بناهای اسلامی ایران است و ایوانهای ایرانی اغلب بلند و متناسب با بنا با طاقنماهای بسیار جالب و متنوع ساخته شدهاند.
ایوان از مهمترین فضاهای معماری ایرانی و بیشتر در خانههای سنتی به چشم میخورد، به لحاظ فرم و جایگاه و ابعاد متنوع است، و عملکردهای زیادی دارد. برای مثال به نمونهٔ بدون سقف آن گاه بهار خواب و در برخی شهرها مهتابی میگویند. گونهٔ دیگری از آن با ستونهای متنوع در جلو و ارتفاعی برابر سقف و عرضی کم رواق نام دارد. رواق نیز از سه سو بسته و از یک سو باز است.
ایوان نمایشگر امکانات تعیین و تحدید فضا است و همانا «طریقت» یا فضای انتقالی بین عوالم زمینی و زمانی است از دیدگاه فراطبیعی، ایوان خود مقام نفس بهشمار میآید و در میان حیاط در مقام روح و اتاق در مقام جسم سیر میکند.
ایوان واسطه ایست و این واسطه بودن از لحاظ شکلی در فرم دوگانه آن (از سه سو بسته و از یک سو باز و…) به تمامی نمود یافتهاست. در دید از بیرون به درون میتوان ایوان را از آنجایی که معمولاً ارتفاعی بلندتر از سایر نقاط در نما دارد و زودتر به چشم میآید همانا معرفیکننده و پیشانی نماست.
در دید از درون به بیرون ایوان گشادگی فضای محصور و چشم خانه است. رو به سوی باغی کوچک که خود در معنا و مفهوم پردیس است و با چهار گوش مرکز آب نمادی از کمال است.