دستجان روستایی از توابع دهستان فرمهین، بخش مرکزی شهرستان فراهان در استان مرکزی ایران.

دستجان نام روستایی است که در زبان محلی دسگان گفته می‌شود در شهرستان فراهان در ۷۰ کیلومتری شمال غربی شهر اراک و ۲۵ کیلومتری فرمهین که حدود ۱۵۱۲ نفر جمعیت دارد. مردم آن ترک‌زبان بوده و اکثر آن‌ها به کشاورزی و دامداری توأم می‌پردازند که در زمینه تولید گندم دیم یکی از قطب‌های کشاورزی منطقه فراهان می‌باشد.

روستای دستجان ار سال ۱۳۳۹ دارای مدرسه ابتدایی، از سال ۱۳۵۴ دارای مدرسه راهنمایی، از سال ۱۳۵۸ دارای دبیرستان در رشته‌های فرهنگ و علوم انسانی، علوم تجربی بوده و از سال ۱۳۷۲ دارای هنرستان در رشته‌های الکتروتکنیک، تعمیر لوازم کشاورزی و کاشت گیاهان گلخانه‌ای می‌باشد.

تاریخچه

تاریخچه اکبرلیلر

اکبری ها بنا بر گفته های بزرگان خاندان این خاندان از نوادگان حضرت یعقوب هستند یعنی از بنی اسرائیلی هستند که به استان گلستان مهاجرت می کنند و باترکمن ها زنگانیشان را شریک می شوند. سال ها میگذرد و آن ها از شهرستان کلاله در گلستان که محل زندگانیشان بوده به فراهامون یا همانفراهان مهاجرت کردن و بین روستاهای تبرته و کودذرقلعه ای بنا میکنند و به خاطر مشگلات طایفه با روستای تبرته به روستای خیر آباد سوران همدان مهاجرت میکنند و بعد چند سالی به روستای دستجان می روند و سالی کوتاه در دستجان میمانند و به خاطر مشگلات طایفه ای با میرزایی ها به شیرین آباد و محمود آباد کمیجان میروند و به اصرار خان دستجان در زمان آقا راضا آخرین بزرگ خاندان اکبلیلر که ۱۲۰ سال امر نمودند به دستجان آمده و در همان جا ماندن . خاندان اکبری ها در زمینه کشاورزی قالی بافی مهارت خوبی دارند

وجه تسمیه روستا

نام فعلی روستا دستجان می‌باشد که در نامگذاریهای و تشکیل اداره ثبت اراک زمان محمد رضا پهلوی به اشتباه توسط شیخ اسماعیل مشهدی محضردار وقت منطقه فراهان که اطلاعی از تاریخچه و زبان‌شناسی روستا نداشته‌است در اداره ثبت اراک دستجان ثبت شد که الان هم مردمان خود روستا و روستاهای همجوار که گویش ترکی دارند به نام دسگان می‌شناسند که شاید دلایل زیر برای توجیه نام روستا موجه باشد: ۱- زندگی دوستانه و مسالمت‌آمیز طایفه‌های متعدد در روستا که در سالیان و قرون گذشته به روستا وارد و ساکن شده‌اند. ۲- واژه دستقالان که مردم روستا اعتقاد دارند روستا در زمان شمس الدوله دیلمی شهری بوده که بوعلی سینا به مدت ۶ ماه در این محل زندانی بوده‌است چون در گوش ترگی تلفظ قاف مشکل است قاف به گاف تبدیل شده و به مرور نام دسگان در مورد روستا به کار برده شده‌است.

پیشینه تاریخی

دارای پیشینه تاریخی بسیار اما هیچگاه مطالعاتی در این زمینه انجام نشده‌است. نقل شده که زمانی ابن سینا را در اینجا که زمانی شهری بوده و بقایای آن نیز موجود است زندانی کرده‌اند.

در فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۲ آمده‌است: دهی است جزء دهستان فراهان بالا بخش فرمهین شهرستان اراک واقع در ۱۶۰هزارگزی شمال باختری فرمهین و ۱۰هزارگزی راه مالرو عمومی. با ۶۰۷ تن سکنه. آب آن از قنات و راه آن مالرو است و از فرمهین می‌توان اتومبیل برد. روستای دستجان در ارتفاع ۱۸۷۰ متری از سطح دریاست که از سمت جنوب با روستای کودزر، از غرب با روستاهای زنگارک و سقرجوقک، از شمال غربی با روستاهای آ قازیارت و زنجیران، از شمال با روستای امیرآباد، از شرق با روستای وروان همسایه است.

روستای دستجان با کد ۱۲۲ اسناد و املاک تفرش که ملکی خا قان پنا هی ثبت شده‌است در زمان قاجاریه جزء خالصه جات دولتی محسوب می‌شده است و مستقیماً به دولت قاجار خراج می‌داده است اما در زمان احمد شاه روستاهای کودزر، دستجان، زنگارک و سقر جوقک به حاج ابراهیم صراف آذربایجانی عموی خاقان پناهی پسر حاج محمد آقا پناهی فروخته شد؛ و در شعری از میرزا عیسی قائم مقام خواندم که دستجان را جزءاملاک خود دانسته است. روستای دستجان قبل از سال ۵۷ دارای سه امامزاده بود که امامزداه‌ای که در محلیه پایینی (در اصطلاح مردم اششاقه محله) از احترام بیشتری برخوردار می‌باشد که قبرستان عمومی روستا در کنار این امامزاده قرار گرفته که امامزاده مذکور در حال حاضر توسط اداره اوقاف در حال تجدید و نوسازی است و در ۲۰۰ متری این امامزاده تپه باغ روستا قرار دارد که دارای آثار باستانی است که در خاک برداری سال ۵۶ کانالی زیر زمینی از آن پیدا شد که توسط افراد متعدد، مورد تعرض و حفاری‌های غیرمجاز قرار گرفته و عتقیقه جات زیادی کشف شده‌است که این تپه به نام تپه دستجان که به دوره سده‌های تاریخی میانه پس از اسلام در مورخه ۲۶ اسفند ماه ۱۳۸۶ به شماره ۲۲۰۵۰ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است که مردم روستا اعتقاد دارند بوعلی سینا مدت زمانی در این محل زندانی بوده که روستا در آن زمان به دستقالان معروف بوده‌است و اما از دو امامزاده دیگر یکی در سال ۵۶ به بهانه اینکه امامزاده نیست و قبر یک زرتشتی است تخریب و به باغ تبدیل شد که بین مردم شایع شد موقع تخریب دو شیر سنگی و مقدار زیادی سکه قدیمی پیدا شده و سومین امامزاده نیز پس سال‌ها تخریب توسط اداره اوقاف در حال نوسازی می‌باشد که مردم روستا روز اول تابستان کنار این امامزاده جمع می‌شده و آش شیر درست می‌کردند و اما در حدود ۱۵۰۰ متری از تپه باغ، تپه دیگری قرار دارد که در سالیان اخیر توسط افراد سودجو به‌طور غیرمجاز مورد حفاری و تعرض قرار گرفته‌است که مربوط به دوران تصرف ایران در زمان عمر توسط مسلمانان می‌باشد چرا که سکه‌های دوران اسلامی در این تپه گاهی پیدا می‌شود که موش‌ها بالا می‌آورند.

طوایف

در این روستا خاندان‌هایی از زمان‌های دور زندگی می‌کرده‌اند که به ترتیب قدمت حضور عبارتند از: (با گویش محلی ترکی)، اکبرلی (بزرگترین طایفه روستا که فرزندان اکبر می‌باشند)، فرجلی، عسگرلی (اصغرلی)، میرزاخانلی، میناخانلی، جوادلی، چراغعلی و سلاخانی حاج عباسلی مردم این روستا علی‌رغم تعدد خاندان‌ها و طایفه‌ای آن و با وجود اینکه بعضی از آن‌ها بومی این روستا نبوده و در قرون گذشته به آن مهاجرت کرده‌اند به دلیل فرهنگ، مذهب و زبان مشترک دارای پیوند بسیار خوبی هستند.

منابع