قِهی روستایی در ۸۰ کیلومتری شرق اصفهان و ۳۵ کیلومتری شهرستان ورزنه و از توابع بخش جلگه شهرستان اصفهان. این روستا در یازده کیلومتری جنوب غرب کوهپایه و هفت کیلومتری غرب هرند مرکز بخش جلگه قرار دارد و دارای ۱۵۷۵ متر ارتفاع نسبت به سطح دریاست.روستای تاریخی قهی در تاریخ ۲۳ مهر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۶۰۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

واژه‌شناسی

نام این روستا که براساس روایات متعلق به دوره‌های قبل از اسلام و در واقع به نام کهی بوده به معنای جای پست مقابل واژه کوهپایه‌است. باستان‌شناسان معتقدند مسجد جامع قهی پیش از اسلام آتشکده زرتشتیان بوده‌است.

روستای تاریخی قهی به علت قرار گرفتن در دل کویر تا ۵۰ سال قبل، مرکز شترداری ایران بوده‌است اما با ورود اتومبیل و کامیون این حرفه کم‌کم در روستا رو به فراموشی سپرده شد و جمعیت روستا نیز که شترداری حرفه اصلی‌شان بود به مرور از روستا کوچ کرد و از جمعیت ۳۰۰۰ نفری آن طی ۵۰ سال گذشته کمتر از ۸۰۰ نفر باقی مانده‌است. «ماکسیم سیرو» در کتاب راه‌های تاریخی اصفهان نیز در ۶۰ سال قبل از روستای قهی به عنوان یک شهر یاد کرده‌است.

به روایتی هم گفته می‌شود که نام این روستا پیش از این «کهی» بوده و زمانی بیش از ۷۰ دستگاه شترخوان، کاروانسرا و هزاران شتر برای حمل کالاهای تجاری در این منطقه وجود داشته‌است که در حال حاضر تمامی آن متروکه شده‌است.

روستای قهی یکی از تاریخی‌ترین روستاهای استان اصفهان است. برخی از خانه‌های تاریخی این روستا قدمتی برابر با دوره صفویه دارند و کلیت بافت آن را خانه‌هایی از دورهٔ قاجار تشکیل داده‌است. تاکنون ۶۵ درصد از بافت تاریخی روستای قهی سالم مانده‌است.

زبان

اهالی و مردم این روستا به زبان و لهجه منحصر بفردی با هم تکلم می‌کنند که رواج چنین زبانی نشان از وجود فرهنگ دیرینه این روستا دارد.

در این روستا حدود ۲۰ اثر ثبت شده ملی مربوط به دوره صفویه و قاجار و خانه‌های قدیمی زیادی مربوط به ۵۰۰ سال پیش وجود دارد. در میان این ساختمان‌ها، شترخانه‌ها و کاروانسراهای زیادی که هنوز ثبت نشده نیز به چشم می‌خورد.

معماری خاص

مرمت و احیا شترخان‌ها (محل‌های نگهداری شتر) یکی از مهم‌ترین اهداف احیای روستای قهی است. معماری گذشته روستای قهی شامل دیوارها، برج و باروها و سردرهای بلند که شکلی نیمه اشرافی دارد، متفاوت از بناهای سادهٔ روستایی هم عصر خود است. این معماری علاوه بر ساختمان‌های شترخان، خانه‌های مسکونی را هم در بر می‌گیرد.

از شاخصه‌های معماری این روستا خانه‌های بزرگ و اربابی به شکل قلعه‌است. این روستا دارای برج، مساجد،مسجد جامع،امامزاده عبدالواحد ،حمام، دوآب‌انبار، کاروانسرا، دو حسینیه که تقریباً از بین‌رفته‌اند، امامزاده پیر شمس‌الدین و آتشگاه است.

مصالح خاص معماری آن نیز از خشت و گل و گاهی چوب است.

منابع اقتصادی

منبع اصلی شرب و کشاورزی در این روستا در زمانهای گذشته به لحاظ واقع شدن در منطقه کویری و کم آبی مجموعه قناتهایی بوده‌است که بخش اعظم آن امروزه به علت کوچ اهالی و عدم توجه به لایروبی از بین رفته‌است.

وجود شیشه‌های رنگی، گچبری‌ها، ظریف‌کاری‌ها و نقاشی‌های بسیار در معماری این روستا نشان از کار استادکاران اصفهانی در این منطقه دارد و رونق بسیار شترداری در این روستا و اربابان توامند، دلیل وجود خانه‌های مجلل آن است.

بافت تاریخی

روستای تاریخی قهی به تازگی در ردیف روستاهای دیگری چون ابیانه، میمند، کندوان و... از لحاظ نوع بافت تاریخی و حفظ خود قرار گرفته و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به کمک اعضاء انجمن روستاداران میراث فرهنگی این روستا سعی در شناخت این منطقه و ایجاد شرایط حفظ و نگهداری آن دارد. در این پروژه که گام‌های اولیه آن از فروردین‌ماه ۱۳۸۳ توسط پژوهشکده مردم‌شناسی برداشته شده، به شناخت معماری، شناخت فضاهای جدید، جزئیات معماری به‌طور جامع، مرمت اضطراری، تهیه طرح‌های مرمت برای بناهای ویژه و هماهنگی‌هایی با مسئولان شهری روستا در ساخت و سازهای جدید است.

در حال حاضر به علت اینکه تصور می‌شود روستای قهی می‌تواند در آینده نه چندان دور به یکی از قطبهای توریستی ایران تبدیل شود و بیم آن می‌رود که آثار تاریخی این مکان همچون گذشته مورد بی توجهی قرار گیرد، هرگونه ساخت و ساز و تخریب بنا در این روستا بدون هماهنگی ونظارت سازمان میراث فرهنگی ممنوع اعلام شده‌است.

گویش این روستابه (ولاتی) معروف است.مثلاً به دختر میگویند دوتی،به گربه میگویند میلی. مردمان قهی افرادی خونگرم و مهمان نواز و فوق العاده مردم دار هستند و از حمله روستاهایی است که در تمام ابعاد بافت سنتی خود را حفظ کرده اند از جمله رسوم عزاداری

منابع

• کریمی قهی ، منصوره (۷ اردیبهشت ۱۳۹۸) روستای قهی، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا
• ثنایی قهی، اشرف (۲۸ مهر ۱۳۸۸) بررسی، مطالعه و شناخت روش ساخت بناهای روستای قهی (از توابع استان اصفهان) در دوره اسلامی، دانشگاه تهرانروح الله خان ابادی ونادرتقوی وفاطمه شیخی وصفرعلی وقدرت وحجت وبمون علی

نگارخانه

پیوند به بیرون

سایت روستای قهی

پانویس