مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور با موضوعیت نسخه‌های خطی در تهران است.

این مرکز فرهنگی در سال ۱۳۱۶ توسط حسین آقا ملک تأسیس شد و به همراه املاک و مستغلات وقف آستان قدس رضوی شد. در تیر ماه ۱۳۲۳ قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد. احداث ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۶۴ آغاز شد و در ۱۳۷۵ به پایان رسید.

این مجموعه در خیابان امام خمینی تهران (سپه) جنب ساختمان امور خارجه قرار دارد.

پیشینه

کتابخانه و موزه ملی ملک تا سال ۱۳۷۵ در خانه ملک برپا بود. اما حاج حسین از آغاز کار، گسترش آن را از نظر دور نداشت و بنای ساختمانی بزرگ‌تر را پیش‌بینی کرد؛ بنابراین در ۲۹ تیرماه ۱۳۲۳ قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران (محل کنونی مؤسسه) برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد.

احداث ساختمان جدید در زمان حیات حاج حسین ملک ممکن نشد تا این که آستان قدس رضوی طراحی و بنای ساختمان جدید را در سال ۱۳۶۴ آغاز کرد و در ۱۳۷۵ به پایان برد.

از نظر ساختار تشکیلاتی، مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک مؤسسه‌ای غیردولتی و غیرانتفاعی است که همچون سایر مؤسسات فرهنگی آستان قدس رضوی بر اساس وقف نامه زیرنظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می‌شود. ارکان مؤسسه عبارت‌اند از: مجمع عمومی، ناظر استصوابی، هیئت مدیره، مدیرعامل و بازرس قانونی.

اهداف مؤسسه کتابخانه و موزه ملی طبق اساسنامه عبارت است از:

هیئت مدیره

در دوره سه ساله ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ اعضای هیئت مدیره این مؤسسه عبارت از افراد زیر بودند. پس از آن خبری دربارهٔ تغییر یا انتصاب افراد جدید منتشر نشده‌است.

• سیدمحمد صادق خرازی (رئیس هیئت مدیره)
• مصطفی واعظ طبسی (نایب رئیس هیئت مدیره)
• محمدهادی زاهدی (عضو هیئت مدیره)
• امیر خوراکیان / حمیدرضا قاسمی (از آذر ۱۳۹۴) (عضو هیئت مدیره)
• سیدمحمدمجتبی حسینی (عضو هیئت مدیره و مدیرعامل)

مجموعه منابع

کتابخانه

کتابخانه ملی ملک با داشتن ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس، یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران است. پنج کتابخانه دیگر عبارت‌اند از کتابخانه ملی، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. در این میان، امتیاز کتابخانه ملک به نفاست و ارزش هنری آثار است.

همچنین این کتابخانه دارای حدود ۷۰ هزار کتاب چاپی، ۳۴۰۰ کتاب چاپ سنگی و ۵۴۸ عنوان نشریه ادواری در ۴۰۰۰ مجلد است. بخش قابل توجهی از کتاب‌های چاپی متعلق به پیش از سال ۱۳۲۰ خورشیدی هستند و در زمره نخستین کتاب‌های چاپی ایران قرار می‌گیرند. کتابخانه ملک پیوسته با خرید کتاب‌های خطی و چاپی از محل عواید موقوفات ملک غنی‌تر می‌شود.

غیر از مخازن کتاب و تالارهای مطالعه، بخش‌های مجهزی هم برای انجام امور فنی از قبیل مرمت نسخ خطی، عکاسی و تهیه میکروفیلم، صحافی، جلدسازی و… ایجاد شده‌اند. در کنار این بخش‌ها انتشارات مؤسسه از سال ۱۳۴۸ برای چاپ و نشر نسخ خطی موجود در کتابخانه و آثار پژوهشی مرتبط با آن‌ها تأسیس شده‌است.

موزه

موزه ملی ملک از ۷ مجموعه بدین شرح تشکیل شده‌است:

نگارخانه

جستارهای وابسته

• فهرست موزه‌های ایران
• میدان مشق
• سردر باغ ملی
• موزه پست و تلگراف
• موزه ملی ایران
• موزه ایران باستان
• کاخ شهربانی
• مجموعه قزاقخانه

منابع

• وبگاه کتابخانه و موزه ملی ملک

پیوند به بیرون

• وبگاه کتابخانه و موزه ملی ملک
• کتابخانه و موزه ملی ملک تهران سایت گردشگری و ایرانگردی مکان‌بین