دیزیچه شهری است در جنوب غربی استان اصفهان ایران. ۳۵ کیلومتری جنوب غربی شهر اصفهان (مرکز استان) و ۵ کیلومتری شهر مبارکه مرکز شهرستان مبارکه ۱۰ کیلومتری شرق زرین‌شهر و (مرکز شهرستان لنجان) و در حاشیه رودخانه زاینده‌رود واقع شده‌است.

در تاریخ ۴ آذر ۱۳۷۲ به دیزیچه شهرداری تعلق گرفت. نام دیزیچه برگرفته از شکل خاص جغرافیایی آن است، به گونه‌ای که اگر از بالا به دیزیچه نگاه شود سه طرف شهر در حصار کوه‌ها و یک طرف آن رودخانه زاینده رود می‌باشد و بدین ترتیب مانند دژ کوچکی است که در قدیم دژچه نام داشته و در طول تاریخ با فرایند واجی که در گفتار شکل گرفته، ابتدا به «دژچه» و سپس «دزیچه» و در پایان به «دیزیچه» تغییر نام یافته‌است.

دیزیچه با کارخانجات و صنایع سبک و سنگین استان از جمله مجتمع فولاد مبارکه مجاور است و کارخانه سیمان سپاهان دیزیچه به نوعی در دل شهر جای گرفته‌است و در نزدیکی شرکت پلی‌اکریل اصفهان قرار دارد.

گذر دو خط راه‌آهن از حاشیه و مرکز شهر همچون کمربند قسمتی از شهر را در خود جای داده‌است. ایستگاه راه‌آهن دیزیچه در حال حاضر ایستگاه باری است که در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله به مسافربری نیز تبدیل می‌شود. همچنین آزاد راه اصفهان-کاشان-قم-تهران از شهر دیزیچه عبور می‌کند.

اقتصاد مردم شهر در درجه اول به کشاورزی و فعالیت‌های جنبی و سپس اشتغال در بخش صنعت (به ویژه حمل و نقل سیمان) وابسته‌است.

محله ها:نوریها ، درب عمارت ، موشی ، قلعه ، بیشه ، جبارآقا ، ریگی ، بالاسامان ، قرقیاس ، حاج امین و...

دیدنی‌ها

• قلعه بزی دیزیچه (قلعه خان لنجان)، متعلق به دوره ساسانی
• آرامگاه چهل‌دختران
• قلعه اکبرآباد
• قلعه کهن قلعه بزی دیزیچه شمال دیزیچه
• امامزاده سلیمان
• امامزاده محمد
• آمام‌زاده سید تقی (پیر حاجات)
• پارک کوهستانی آبشار (نورالشهدا)

مساجد و کتابخانه عمومی این شهر نیز فعالیت زیادی دارند.

مجموعه غارهای پیش از تاریخ قلعه بزی دیزیچه

این غارها دارای کهنترین نشانه‌های سکونت انسان در استان اصفهان هستند که در شمال شرق دیزیچه قرار دارند. با توجه به مطالعات باستان شناسان و تاریخگذاری کربن ۱۴، این غارها مسکن شکارچیان عصر سنگ در حدود چهل تا پنجاه هزار سال پیش بوده‌است. در این دوره انسان‌های نئاندرتال در منطقه زاگرس و احتمالاً مرکز ایران می‌زیستند. اهمیت قلعه بزی در این نکته است که از دوره پارینه سنگی میانی در مرکز فلات ایران اطلاعات چندانی وجود نداشت. در حال حاضر قلعه بزی تنها مکان شناخته شده این دوره است که می‌تواند در زمینه گاهنگاری، دیرین اقلیم‌شناسی و سایر مسائل مرتبط با زندگی مردمان پارینه سنگی میانی اطلاعاتی ارائه کند.

به نظر کاوشگر این مکان‌ها مجموعه قلعه بزی در ایران کاملاً منحصربه‌فرد است و مجموعه‌های مشابه آن در تنها در قفقاز، شبه جزیره عربستان و جنوب شرقی اروپا دیده شده‌است.

اولین فصل کاوشها در غار قلعه بزی در سال ۸۴ به سرپرستی دکتر فریدون بیگلری و با همکاری اداره باستان‌شناسی میراث اصفهان و بخش زمین‌شناسی دانشگاه اصفهان به‌طور مقدماتی صورت گرفت. اما در فصل دوم پژوهشها که در سال ۱۳۸۷ توسط باستان شناسان ایرانی و فرانسوی به سرپرستی بیگلری و ژوبر انجام گرفت کاوشهایی در غار بزرگ شماره ۲ انجام شد که دارای آثار مهمی از دوره پارینه سنگی میانی است.

مطالعه استخوان‌های کشف شده در قلعه بزی توسط دکتر مرجان مشکور و با همکاری دکتر ویلیام رندو انجام شده‌است. طبق نظر این متخصصین استخوان‌های جانوری در قلعه بزی دیزیچه به خوبی حفظ شده‌است و گونه‌های مختلف جانوری در این مکان به دست آمده‌است که آهو و بز وحشی، گاو وحشی و کرگدن از آن جمله هستند. متأسفانه حفاریهای غیرمجاز در سال‌های اخیر لطمات زیادی به لایه‌های باستانی غارها وارد کرده‌است.

بدون تردید غارهای قلعه بزی از جنبه‌های باستان‌شناسی منحصربه‌فرد هستند و ادامه کاوشهای علمی می‌تواند اطلاعات مهمی دربارهٔ کهنترین ساکنان ایران زمین ارائه کند. ایجاد موزه باستان‌شناسی با تکیه بر کشفیات غارهای قلعه بزی دیزیچه و دیگر آثار باستانی منطقه از برنامه‌های در دست اجرا است که می‌تواند باعث جلب گردشگران زیادی به منطقه شود.

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
• بر پایه داده‌هایی از: شهرداری دیزیچه، بازدید: آوریل ۲۰۰۹.
• مختصات و ارتفاع
• گالری تصاویر از وب سایت: شهر دیزیچه-Dizicheh City
• غارهای قلعه بزی دیزیچه

[۱]

• غارهای قلعه بزی دیزیچه به زبان انگلیسی

[۲]