14.9K
وَرامین شهری است در بخش مرکزی شهرستان ورامین در استان تهران ایران که جمعیت آن بر پایه آمار نفوس و مسکن سال ۸۵ برابر با ۲۰۸٬۹۹۶ نفر بود. و در سال ۹۰ بر...
وَرامین شهری است در بخش مرکزی شهرستان ورامین در استان تهران ایران که جمعیت آن بر پایه آمار نفوس و مسکن سال ۸۵ برابر با ۲۰۸٬۹۹۶ نفر بود. و در سال ۹۰ برابر با ۲۱۸٬۹۹۱ نفر است.
دربارهٔ واژهٔ ورامین نظرهای چندی مطرح است از جمله این که:
جمعیت ورامین در سالهای مختلف به شرح زیر است:
مردم بومی شهر ورامین به زبان پارسی سخن میگویند و بارزترین نکته در لهجهٔ آنها بهکارگیری پسوند -ک برای فعل سوم شخص مفرد و گاهی برای اسمها (فاعل و مفعول) به کار میرود که نمایان گر کوچک کردن نیست. در طول تاریخ گروههای قومیتی مختلفی از جمله لر، ترک، کرد و عرب نیز به این منطقه کوچیدهاند.
در منطقهٔ ورامین تعداد زیادی قلعه که به آنها گبری گفته میشود که نشان گر زرتشتی بودن مردم این منطقه در پیش از اسلام است. پس از اسلام ورامین از مناطق پرقدرت شیعیان بودهاست.حمدالله مستوفی در سدهٔ هشتم یعنی پیش از صفویه در گزارش از ورامین گفته مردم منطقه شیعه دوازده امامی هستند. گروهی از مردم که بیشتر ساکن روستای خورین هستند علی اللهی هستند.
در بارهٔ ورامین در پیش از اسلام اطلاعات چندی در دست نیست اما به علت تعداد زیادی قلعه و کاخ در اطراف شهر احتمالاً آباد بودهاست. اعتمادالسلطنه در کتاب مرآت البلدان و جرج کرزن در سفرنامه اش ورامین و قلعهٔ چهارگوش ایرج در نزدیکی آن را با وارنا که در اوستا آمدهاست برابر دانستهاند.
چهاردهمین کشور با نزهت که من اهورا مزدا آفریدم وارنای چهارگوش است، زادگاه فریدون، قاتل اژدی هاک.
همچنین چون ایرج نام فرزند فریدون بودهاست احتمال این که قلعه ایرج همان وارنا باشد زیاد است.
در سال ۲۲ هجری، عمر، یکی از مأموران خود به نام نعیم بن مقرن را به ری میفرستد؛ در حالیکه در آن زمان در ری سیاوخش خود را برای مبارزه با سپاه عرب آماده میکرد. در بین سپاهیان سیاوخش شخصی به نام رامی که با وی دشمنی داشته با مأمور عمر در روستای کوچک قوهه که در شمال غربی شهر ورامین واقع است ملاقات میکند و مأمور عمر هم سپاهی را در اختیار وی میگذارد و ورامین توسط مسلمانان فتح شد.
در اواخر دورهٔ سلجوقی، ورامین از شهرهای ثروتمند و پر نفوذ شیعی بوده بهطوریکه از سه وزیر آخر دورهٔ سلجوقی دوتن از اهالی ورامین (عزیزالدین رضی و فخرالدین بن رضی الدین ورامینی، که از خاندان ابوسعد ورامینی بودند) و یک تن دیگر هم ساکن ورامین (معین الدین کاشی) بودهاند.
در این دوره ورامین رو بهآبادی رفت و چندین مدرسه و مسجد توسط خاندان رضی الدین در شهر ساخته شد و همینطور آنها خیرات فراوان برای مکه و مدینه انجام دادند. قوامی رازی دربارهٔ این ساخت و سازها این گونه سروده:
تا پیش از یورش مغولان به ایران، ورامین اهمیت چندانی نداشته و طبق نوشتههای تاریخ نویسان بیش به عنوان کانون کشاورزی مطرح بوده و پس از نابودی ری و پس از مهاجرت مردم ری به این ورامین باعث رشد شهر شدهاست. لسترنج انگلیسی در این باره مینویسد:
برای اینکه ری بیش از آن ویران مرکز تومان یعنی مقر تشکیلات اداری و مالی ایالت گردید نشود غازانخان دستور داد عماراتی چند در آن ایجاد شود ولی باز هم ری آباد نشد زیرا اهالی آن به دو شهر ورامین و تهران که نزدیک ری بودند و مخصوصاً به ورامین که هوایش از ری بهتر بود نقل مکان کرده بودند.
در سدهٔ هشتم ورامین اهمیت زیادی پیدا کرده وآثار تاریخی مهم این شهر نیز مربوط به همان دورهاند. حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهة القلوب دربارهٔ ورامین و پیشرفتهای آن مینویسد:
ورامین در ماقبل دیهی بودهاست و اکنون قصبه شده و دارالملک آن تومان گشته طولش از جزایر خالدات عزکه و عرض از خط استوا لهکط، در آب و هوا خوشتر از ری است و در محصول پنبه و غله و میوهها و مانند آن، اهل آنجا شیعه اثنی عشریند و تکبّر بر طبعشان غالب بود.
و همچنین در کتاب هفت اقلیم آمدهاست:
ورامین زمان پیشین حاکمنشین بوده و قلعه در غایت حصانت داشته الحال بعد از تهران محلی در ری از آن شگرفتر نیست، و از میوهجات انگورش بر تمام ری رجحان دارد و مضافات نیک چنانچه یکی از آن مواضع خاوه است که حاصلش قریب سههزار تومان است و بیشتر ارتفاعات یک من صد من میشود.
دراواخر سدهٔ هشتم طبق نوشتههای تاریخ نویسان و جهانگردان ورامین اهمیت خودرا از دست داده بود. کلاویخو مینویسد:
ورامین شهر بزرگی است که قسمت اعظمش خالی از سکنه شده، این شهر بسیار پهناور است، برگرداگرد آن هیچ دیواری نیست. این شهر در محوطهای واقع است، اینجا مقر آن بزرگ تاتار یعنی داماد تیمور بود. در قرنهای پنجم و ششم هجری، ورامین آبادترین دوران حیات خود را میگذراند
مورخین مینویسند زمانی که کریم خانزند در حال احتضار بود آغامحمدخان قاجار که در خدمت وی بهسر میبرده به بهانه شکار از شیراز به سرعت خارج شد و پس از گذشتن از اصفهان و قم به ورامین رسید و در اینجا ایلات پراکنده قاجار را جمعآوری کرده و تحت فرماندهی خود به استرآباد برد.
در دوران سلطنت ناصرالدین شاه ژان دیولافوا از ورامین دیدن کرده و شرحی راجع به آن نوشتهاست. در بخشی از آن میگوید.
پس از چهار ساعت راهپیمایی و پایمال کردن محصول مزارع و شنیدن ناملایمات از زارعین، بام مخروطیشکل و گنبد مینائی مسجدی که در میان مزارع سر برآورده بود از دور پدیدار گردید، اینجا دهکده ورامین است کمی بعد به آنجا رسیده و در میان باغها که دیوارهای گلی داشتند داخل شده در این باغها درختان میوه از قبیل گیلاس و زردآلو و گوجه و هلو، جنگل انبوهی تشکیل میدادند، پسران کوچکی بر بالای درختان توت کهنسال رفته و توتهای سفید و سیاه را که به درشتی تخم کبوتر بود با دست چیده و میخوردند دهکده ورامین در دشت پر حاصلی واقع شده اما کاروانسرایی ندارد که بتوان در آن منزل کرد. خوشبختانه نظر به توصیه دکتر تولوزان توانستیم در خانه کدخدا فرود آییم…
هانری رنه دالمانی جهانگرد فرانسوی که در زمان محمدعلی شاه به ایران آمده بود در کتاب خود در خصوص ورامین مینویسد:
کمی بعد وارد دشت ورامین شدیم در هر قدم نهر آبی بود که از کوهستان سرازیر میشد به مزارع سبز و خرمی برخوردیم. زارعین در مزارع مشغول کار بودند ما به تماشای یک قرقی مشغول شدیم که در هوا پرواز میکرد و ناگهان به زمین فرود آمد و مرغی را شکار کرد. دشت مانند تابلوی دورنمایی است که گویی به دست نقاشان ژاپنی با نقشهای ته طلائیمطلوبی در زمینه سیاه ساخته شدهاست، از دور دهکدهای دیده میشود که در دامنه کوه واقع است و از تابش اشعه خورشید منظره خاصی دارد…
در زمان سلطنت رضاشاه ورامین مجدداً یکی از مراکز مهم کشاورزی ایران گردید، تأسیس کارخانهها بر اهمیت آن افزود.
در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ عدهای از مردم ورامین و پیشوا و عدهای کارگر و دروگر فصلی، که به ترکی و لری سخن میگفتند، به سمت تهران حرکت کردند بر پایه گفتههای شاهدان عینی این حرکت از روستای محمدآباد عربها آغاز شد و در ساعت پنج بعد از ظهر بر روی یک پل که، هنوز هم باقی است، در نزدیکی روستای باقرآباد با تیراندازی نیروهای دولتی به دستور شخصی به نام سرهنگ بهزادی خاتمه یافت. نام هفت نفر به عنوان کشته ثبت شده که دو تن از آنها به نام هوشنگ (امیر) معصوم شاهی و حسن خانی از اهالی شهر ورامین بودند و دو تن به نامهای جعفر عرب مقصودی و سید مرتضی طباطبایی اهل همان روستای محمدآباد عربها بودند. سه تن دیگر از اهالی پیشوا بودند. این کشتهها در گورستان مسگرآباد در شرق تهران دفن شدهاند. پانزده تن هم دستگیرشدهاند که شش تن از آنها ساکن ورامین و بقیه از اهالی پیشوا بودهاند. تعداد مجروح شدگان نا معلوم است.
این مسجد مربوط به دوره ایلخانی است و ساخت آن در دوره سلطان محمد خدابنده آغاز و در دوره پسرش به پایان رسیدهاست. این مسجد از جمله مساجد چهار ایوانی ایران است که هنر آجرکاری، کاشیکاری، گچبری و سوزن کاری محراب این بنا از زیباترین نمونههای هنر معماری بعد از اسلام در ایران است. این اثر تاریخی در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
این برج متعلق به سیدفخرالدین حسن علاءالدوله و دین بوده که در سال ۶۰۸ ه.ق ساخته شدهاست و در سال ۱۳۱۰ ه.ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست. این برج از یک قسمت استوانهای شکل ساخته شده و قسمت مخروط شکلی که بر روی قسمت استوانهای است. ارتفاع قسمت استوانهای ۱۲ متر و ارتفاع قسمت مخروطی ۵ متر میباشد که روی هم رفته ۱۷ متر میشود. در این برج آرامگاهی از هنر آجر کاری و کاشی کاری همزمان استفاده شدهاست. حسن علاءالدوله و دین هم معلم بوده و هم یکی از حکام محلی که پس از مرگش این آرامگاه توسط فرزندش برای وی بنا گردیدهاست.
بقعهٔ امامزاده یحیی در جنوب شرقی ورامین در محلهٔ کهنه گل قرار گرفتهاست. تاریخ بنای بقعه، سال ۷۰۷ هجری قمری است. مقبره دارای گنبد بزرگ آجری است و در بدنهاش هشت دریچهٔ مشبک ساخته شدهاست. صحن بنا به شکل برج، دارای چهار کنج طاقنماست. در قسمت پایین دیوارهٔ صحن، گچبریهایی وجود دارد و در پایین آنها نیز کاشیهای بزرگ و زیبایی با جلای فلزی به کار رفتهاست.
بقعهٔ امامزاده شاهزاده حسین یا شاه حسین درشمال ورامین قرار گرفتهاست؛ که فقط محراب آن به جا ماندهاست سبک معماری شبیه برج علاءالدین و مسجدجامع دارد، بنابراین محتمل است که در دوره مغول ایجاد شده باشد.
بقعه امامزاده حسین رضا مربوط به دوره تیموریان است و در ورامین، ایستگاه راهآهن، گلزار شهدای حسین رضا واقع شدهاست.
این بنا یک آرامگاه کوچک متعلق به قرن ۷و ۸ ه.ق است که در جنوب خیابان سکینه بانو قرار دارد. ساختار همهٔ بنا از خشت و گل است و ورودی آن تاق هلالی با گچبری است. در کنار بنا اتاقکی وجود دارد که قبر در آن قرار دارد.
در غرب شهر ورامین و در خیابان شهدا، بقعه کوکب الدین قرار دارد که ساختمان قدیمی این بقعه دارای کتیبه گچبری نفیسی بوده که کلمات «الدنیا والدین» و غیره بر روی آن حک شده بود و در سالهای گذشته تخریب و ساختمان جدیدی به روی این بقعه ساخته شدهاست. از نسب و شجره نامه صاحب بقعه اطلاع دقیقی در دست نیست ولی با توجه به سه سنگ قبری که در گذشته در داخل ساختمان بقعه موجود بوده و متعلق به دوره تسلط افغانها بر ایران، زندیه و قاجاریهاست.
مدیر مرکز باستانشناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران از کشف گورستانی تاریخی در جریان حفاریهای شرکت آب و فاضلاب در شهرستان ورامین خبر داد.
شهر ورامین از سوی تهران تنها یک راه ورودی دارد که انواع ماشینهای سبک و سنگین در آن تردد دارند؛ از میدان پوئینک تا میدان ولیعصر که قسمت ورودی شهر است، بیشترین تصادفات و تلفات جادهای رخ میدهد. یک کمربندی نیز از میدان ولیعصر به عرض ۴۵ متر و طول ۱۱ کیلومتر تا میدان بسیج پیشوا ادامه دارد.
مسیر دوم برای رفتوآمد بین تهران و ورامین که طولانیتر است، مسیر تهران-شریفآباد-پیشوا-ورامین است.
ورامین از طریق جاده چرمشهر به آزادراه قم-گرمسار که بخشی از آزادراه حرم تا حرم است، متصل میشود. همچنین در صورت بهرهبرداری از آزادراه آبیک-چرمشهر، ورامین از همین مسیر به استان قزوین متصل میشود.
ایستگاه راهآهن ورامین در مسیر راهآهن تهران-مشهد قرار دارد.
این کار خانه نخستین کار خانه قند در ایران و خاورمیانه است. ساختمان آن توسط نیکلای مارکف در سال ۱۳۱۳ ساخته شدهاست. در سالهای اخیر تولید آن بسیار پایین آمده و حتی به تعطیلی نزدیک شدهاست. این بنا در میان آثار ملی به شماره ۶۱۴۶ به ثبت رسیدهاست.
این کار خانه در سال ۱۳۱۷ احداث شد و نخستین تولیدکننده روغن نباتی جامد در کشور است.
دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین – پیشوا در هفتم مرداد سال ۱۳۶۴ افتتاح شد. در حال حاضر این واحد دارای ۵ دانشکده کشاورزی، مامایی و پرستاری، ادبیات و علوم انسانی، علوم پایه و علوم زیستی است که در این ۵ دانشکده بیش از ۸۶ رشته درسی در مقطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس میشود. این دانشگاه ظرفیت نزدیک به ۱۵۰۰۰ دانشجو را دارد.
ورامین در درازنای تاریخ در زمینه هنرهای تزئینی، کاشی کاری، گچ بری، آجرکاری، خوشنویسی، معماری، شعر و شاعری، عرفان و فلسفه، فقه و کلام و سیاست، دانشمندان برجستهای را در خود پرورش دادهاست.
قالی ورامین گونهای از صنایع دستی همین خطه است که امروزه و در گذشته تولید میشدهاست. طرح و نقشه معروف به میناخانی خاص قالی ورامین است که شهرتی جهانی دارد. لازم است ذکر شود فرش ورامین بعد از بیجار بالاترین استحکام را درمیان فرشهای ایرانی دارد، و رنگهای تیره در این نوع فرش نمود بیشتری داشته و از ابریشم در بعضی از نقوش آن استفاده میگردد.
سینما قدس ورامین در سال ۱۳۴۷ تأسیس شد.
دو داستان سگ ولگرد و شبهای ورامین (از مجموعه داستان سایه روشن) از صادق هدایت در ورامین رخ میدهند. در هر دو ورامین نمادی از جامعهٔ ایران است. صادق هدایت نویسنده بزرگ معاصر در کتاب سگ ولگرد (داستان کوتاه)، برج علاءالدوله و میدان ورامین به همراه درخت چنار کهن سالش (واقع در میدان اصلی ورامین که امروزه اثری از آن درخت نیست) را چنین توصیف کردهاست:
چند دکان کوچک نانوایی، قصابی، عطاری، دو قهوهخانه و یک سلمانی که همه آنها برای سد جوع و رفع احتیاجات خیلی ابتدایی زندگی بود تشکیل میدان ورامین را میداد. میدان و آدمهایش زیر خورشید قهار، نیم سوخته، نیم بریان شده، آرزوی اولین نسیم غروب و سایه شب را میکردند. آدمها، دکانها، درختها و جانوران از کار و جنبش افتاده بودند. هوای گرمی روی سر آنها سنگینی میکرد و گرد وغبار نرمی جلو آسمان لاجوردی موج میزد که به واسطه آمد و شد اتومبیلها پیوسته به غلظت آن میافزود. یک طرف میدان درخت چنار کهنی بود که میان تنه اش پوک و ریخته بود ولی با سماجت هرچه تمامتر شاخههای کج وکوله نقرسی خود را گسترده بود و زیر سایه برگهای خاک آلودش یک سکوی پهن بزرگ زده بودند که دو پسربچه در آنجا به آواز رسا شیربرنج و تخمه کدو میفروختند. آب گل آلود غلیظی از میان جوی جلوی قهوهخانه به زحمت خودش را میکشاند و رد میشد. تنها بنایی که جلب نظر را میکرد برج معروف ورامین بود که نصف تنه استوانهای ترک ترک آن با سر مخروطی پیدا بود. گنجشکهایی که لای درز آجرهای ریخته آن لانه کرده بودند، آنها هم از شدت گرما خاموش و چرت میزدند فقط صدای ناله سگی فاصله به فاصله سکوت را میشکست.
باشگاه والیبال متین ورامین را شاید بتوان مطرحترین برند ورزش ورامین دانست، متین از جمله تیمهای مطرح رشته ورزشی والیبال در شهر ورامین است. این تیم در سال اول حضور خود در لیگ برتر والیبال به مقام نایب قهرمانی رسید و سال بعد هم بعد از لیگ جهانی والیبال ۲۰۱۳، بازیکنان مطرحی مانند سعید معروف، محمد موسوی عراقی، شهرام محمودی و احسنالله شیرکوند را به عضویت باشگاه درآورد و دانیله بانیولی ایتالیایی را به سرمربیگری باشگاه به خدمت گرفت و قهرمان لیگ برتر والیبال شد. تیم والیبال متین ورامین در همین سال به مقام والیبال قهرمانی باشگاههای آسیا دست یافت و با حضور درجام باشگاههای جهان بدون حضور بازیکنان ملی پوش خود به مقام پنجمی رسید. نام آورترین نفرات در والیبال آقای مصطفی کارخانه مربی اسبق تیم ملی و آقای احسنالله شیرکوند ملی پوش اسبق تیم ملی که توانست عنوان بهترین لیبروی آسیا و اقیانوسیه نیز به خود اختصاص دهد. تیم تکواندو شهر داری ورامین هم یکی از پرافتخارترین تیمهای ایران است که توانسته با مربیگری پیام خانلری به دو مقام قهرمانی ویک نائب قهرمانی درلیگ برتر ایران ویک مقام قهرمانی ویک نائب قهرمانی درجام باشگاههای آسیا دست یافته و همواره یکی از مدعیان قهرمانی درایران به حساب آید.
ورزش کشتی نیز در در دهه ۷۰ و ۸۰ شمسی در ورامین استعدادهای خوبی را پرورش داد و نفرات زیادی را در ردههای سنی نونهالان، نوجوانان، جوانان و بعضاً بزرگسالان به تیم ملی معرفی کرد؛ و قهرمانان زیادی در سطح کشور، مسابقات جهانی، آسیایی و بینالمللی را پرورش داد از جمله نفراتی همچون جمشید احمدی، جمشید آبلو، محمد رضا عاشوری، حسین عبدلی، حسن بختیاری، حسن مهاجر، عباس علیدایی، محسن احمدی، حمید رضا رازانی، جلال امینی، ابراهیم فرجی، جواد ایلانی، رحیم عبداله زاده، مهدی درویشی، بهنام پاک نژاد، امین سلطانیان، محسن ظاهر و باطن و … تیم کشتی ورامین نیز در سال ۱۳۸۲ در لیگ دسته اول باشگاههای کشور با نام انتشارات تیمورزاده شرکت نمود که به مقام چهارم تیمی دست یافت و در این مسابقات نفرات تیم ورامین خوش درخشیدند؛ که ثمره آن کسب عنوان ستاره مسابقات و امتیاز آورترین کشتیگیر آقای جمشید آبلو در وزن ۵۰ کیلوگرم و فنیترین کشتیگیر آقای حسین عبدلی در وزن ۵۵ کیلوگرم بود.