جوشِقان قالی یکی از شهرهای استان اصفهان در مرکز ایران است.

این شهر با جمعیت ۵۵۰۴ نفر (برآورد ۱۳۷۵خ) (۶۸۰۰ نفر: برآورد ۱۳۸۱) در بخش قمصر شهرستان کاشان و در دامنه کوه کرکس قرار دارد.

جوشقان قالی در ۶۰ کیلومتری کاشان و ۹۰ کیلومتری اصفهان قرار گرفته‌است. این شهر از ادغام دو روستای جوشقان و شهرک وحدت تشکیل شده‌است و شهرداری این شهر در ۲۳ اسفند ۱۳۸۰ آغاز به‌کار کرد؛ ولی از سال ۱۳۹۲ در این شهر با تقسیم به شهر جوشقان قالی و شهر کامو و چوکان دو شهرداری مستقر شده‌است. آب و هوای این شهر سرد و معتدل است.

دو کوشک (کاخ) در جوشقان وجود داشته‌است، یکی در جنوب روستا و دیگری در شمال آن. نام این روستا نیز گوشکان (به تلفظ محلی: گوشکون به معنی مکانی که در گوشه قرار گرفته‌است می‌باشد) است که با نگارش عربی‌وار ملایان که گ را ج تلفظ می‌کنند به صورت جوشقان درآمده‌است. برخی نیز این اسم را به شکل جغرافیایی این منطقه نسبت می‌دهند که به شکل یک گوش است و نام محلی گوشگون (گوش +گون) به معنی شبیه گوش است که جوشقان معرب گوشگون و تبدیل گاف اول به ج و گاف دوم به ق است.

اقتصاد و دیدنی‌ها

به باور آرتور پوپ در کتاب هنر ایران، جوشقان در روزگار صفوی مرکز کارگاه‌های سلطنتی بافت بوده‌است. از حدود ۱۵۰ قالی نفیس ایرانی که او در کتابش معرفی کرده، ۳۶ نمونه آن جوشقانی است.

از کشتزارهای جوشقان قالی هر ساله ۵۰۰ تن گل محمدی به‌دست می‌آید و به خاطر هوای خوب آن بوته‌های گل محمدی تا ۶۰ روز گل دارند. دشت‌های کامو نیز از چراگاه‌های خوب ناحیه مرکزی ایران است. گلاب به دست آمده گاه به خارج از کشور هم صادر می‌شود. انگور و کشمش از دیگر محصولات این شهر است. در این شهر درختان گردوی ۲۰۰ساله‌ای وجود دارد که محصول فراوانی هم می‌دهند. این شهر ۲امامزاده دارد: «قاسم» و «محمد» قلعه دز و قلعه میرزا حسن خان و سراه عبدالله کامو و منزل حاج علی عباس در کامو از آثار دیدنی آن است. از بزرگان این شهر می‌توان به میرعلاءالدین اشاره کرد که بقعه‌اش هنوز پابرجاست. همچنین روستای چوگان که هم‌اکنون بخشی از شهر کامو و چوکان است و قبل از سال ۱۳۹۲ در شهر جوشقان و کامو بوده‌است مهد ورزش باستانی چوگان بازی در گذشته‌های بسیار دور بوده‌است که اکنون نیز بقایای دشت وسیعی بنام اسب ریز در بین دو روستای کامو و چوگان وجود دارد. سنگ‌های بنای میدان آزادی تهران همه از کوهی در جوشقان کنده شده‌اند.

احداث بلوار اصلی جوشقان، خیابان باهنر، خیابان شهیدآوینی، کتابخانه و مجتمع فرهنگی، و مصلای جدید نماز از طرح‌های در دست اقدام در جوشقان قالی هستند.

فرهنگ

در جوشقان قالی، ۳۵ روز پیش از نوروز، روز اول سال است. در میان جوشقانی‌ها (و همچنین سایر مناطق جمعیتی این محدوده نظیر کامو و چوکان و…) رسم است که مردان در این روز به زنان هدیه‌ای بدهند که به آن «اسفندی» می‌گویند. این رسم مشابه رسم هدیه روز والنتین است. از جشن‌های دیگر محلی جشن «قوچ پاجن» (قوچ (گوسفند نر) و پازن (بز نر)) است. در این جشن مردم به شاخ قوچ‌ها انار می‌آویزند تا بره‌های بیشتری به‌دنیا آورد.

شیرینی بومی برشتوگ نام دارد. قالی و سفره‌بافی از صنایع دستی اصلی محل (بوده) است. سفره‌های کامو شهرت جهانی داشته و در رده گرانترین دست باف‌ها محسوب می‌شود.

زبان مردم جوشقان قالی از گویش‌های ایرانی مرکزی ویا به قول خودشان، رایجی، است. راجی یا رازی منسوب به مردم ری زی (زندگی کنندگان در ری) می‌تواند باشد و خود کلمه ری منسوب به ایرج پسر فریدون بوده که نام ایران نیز از نام ایرج اخذ شده‌است (ایرجان (ایران) در مقابل تورجان (توران)).

تمامی افراد از کوچک به بزرگ حتی کسانی که سالیان دراز در خارج از محل بوده و با زبان فارسی صبحت می‌کنند هنگامی که وارد وطن خود می‌شوند با زبان محلی تکلم می‌کنند.

ادوارد براون انگلیسی که در زمان ناصرالدین شاه قاجار در تاریخ چهارم اکتبر ۱۸۸۷ میلادی تا سپتامبر ۱۸۸۸. م به صورت یک جهانگرد به ایران آمده و کتابی به نام «یکسال در میان ایرانیان» را به رشتة تحریر درآورده هنگام عبور از کاشان به اصفهان توقف کوتاهی در روستای «قهرود» کاشان واقع در سی کیلومتری شمال جوشقان قالی داشته و تحقیق مختصری را در مورد این زبان انجام داده است. او می‌نویسد:

«راجع به مبدأ و چگونگی پیدایش این زبان از مردم سؤال کردم ولی آن‌ها نتوانستند جوابی به من بدهند و همین قدر گفتند که فارسی قدیم است. در ایران فارسی قدیم به تمام لغات و ریشه‌هایی اطلاق می‌شود که در زبان‌های پهلوی جدید و پهلوی قدیم و ریشه‌های سانسکریت وجود داشته‌است. اما این زبان محلی یک رشته زبان تقریباً مستقلی است که در قسمت مهمی از ایران و با تغییر لهجه متداول می‌باشد و زبان نطنزی همین زبان است. این زبان همچنین با زبان زردشتیان یزد و کرمان قرابت زیادی دارد.»

در قدیم

فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۳ می‌نویسد: جوشقان قصبه مرکزی دهستان تابع بخش میمه شهرستان کاشان و به جوشقان قالی معروف است. جوشقان میمه را بواسطه معروفیت قالی آن جوشقان قالی می‌نامند. این قصبه در ۱۸ هزارگزی شمال میمه واقع و دارای ۲۷۶۶ تن جمعیت است. آب قصبه از ۷ رشته قنات و رودخانه کامو تأمین می‌گردد. محصول عمده آن غلات، حبوبات، انگور و سیب زمینی و میوه‌جات سردسیری و لبنیات و صنایع دستی قالی بافی بدون نقشه و کرباسبافی است. قالی‌های نقش جوشقان در کشور معروف است. خط تلفن کاشان به میمه از این قصبه می‌گذرد. راه فرعی ماشین‌رو به میمه و دبستان و ۲۰ باب دکان دارد. مزارع وروستای چوگان که مابین کامو و جوشقان است و حدود صد خانوار در ان زندگی می‌کنند که مسجد جامع ان در منطقه معروف است. روانج و چند مزرعه کوچک دیگر جزء این قصبه‌است. از آثار قدیم برج خرابه روی تپه مجاور و بنای امامزاده آن است.

جغرافیا و تاریخچه جوشقان قالی

جوشقان قالی در حدود بیست کیلومتری شمال شهر مِیمه، حدود ۱۰۲ کیلومتری جنوب‌غربی شهر کاشان و هفده کیلومتری مشرق راه اصفهان ـ قم قرار دارد. کوه‌های کَرکَس یا گرگش (بلندترین قله ۸۹۵، ۳ متر) از شمال، کَمَر خَرونْجِن از شمال‌شرقی، کَمَر سیاه (ارتفاع ۶۳۰، ۳ متر) ازمشرق، کَمَر اِسبی (سفید) (ارتفاع ۹۵۰، ۲ متر) و قُرُقْچی از مغرب و چال و پارَند/ پَرَند از شمال‌غربی آن را احاطه کرده‌است. با توجه به تحقیقات به عمل آمده و اینکه منطقه جوشقان قالی گرانیکاه ایران محسوب می‌شود و از حیث قارهای ایجاد شده در کوه‌های مرتفع و سر به فلک کشیده این منطقه از خاستگاه‌های اولیه پیدایش بشر بوده وابزارهای سنگی بدست آمده در زمینه شکار حیوانات درجوشقان قالی یکی از قدیمی‌ترین مراکز اسکان بشر بوده و بلندترین نقطه جغرافیایی استان اصفهان نسبت به سطح دریا می‌باشد وبقایای شکل‌گیری خشکی پس از فرورفتن آب اقیانوس اولیه حدود دو میلیارد سال از حیات این ناحیه می‌گذرد. حجاری، ساخت ابزارهای سنگی، پالایش مواد، پیدایش لوله‌های سفالین انتقال آب در هزاره سوم قبل از میلاد، ساخت استخرهای مهار آب، طراحی وسایل مخصوص پالایش ماست بنام مشک، تولید آهک، ساخت طلا در منطقه پا سنگ زر، سفالگری، ساخت تجهیزات کشاورزی، ابداع ورزش‌های سنتی و ابزارهای مربوط به آن‌ها مانند نبی بازی، کازو، کالاچ و غیره، ساخت قفلهایی مانند کلون، قالی بافی، سفره بافی، گلیم بافی، علم تولید آلیاژ در هزاره‌های قبل از میلاد، علم گیاه‌شناسی و طب سنتی، ترویج کشاورزی، رکورد بذر گندم و سیب زمینی، استفاده از چرم در امر حفاظت از مواد غذایی از دیر بازمانند قلیه و دیگ‌های روغن و مشکوله‌های نگهداری ماستینه، تولید زغال، ابداع تنورهای گلی، صنعت آهنگری، نساجی و پشم ریسی و… از نبوغ منحصربه‌فرد این مردم است.

آب و هوای جوشقان قالی

در نزدیکی یکی از گرمترین نقاط کره زمین، این شهر سردسیر و ییلاقی قرار دارد که تا خودتان به این منطقه شگفت‌انگیز سفر نکنید باور نمی‌کنید که در کویری گرم و سوزان تکه‌ای از این بهشت سرسبز و زیبا جاخوش کرده‌است. تنها با رفتن به جوشقان قالی می‌توانید لذت برف بازی در نزدیکی کویر داغ راتجربه کنید و با دیدن زیبایی‌ها منحصربه‌فرد آن چشمان خود را نوازش دهید. کامو یکی از آبادی‌های کاشان است که به علت داشتن آب و هوای خنک و کوهستانی از زمان‌های خیلی دور ییلاق کاشان، بخش کویری و گرمسیری کاشان و آبادی‌های تابعه آن بوده‌است. این روستا در دره‌ای با شیب ملایم قرار دارد و از دامنه‌های بلندی‌های کرکس و گرگش آغاز می‌شود و به سمت جوشقان ادامه پیدا می‌کند. روستای کامو در ارتفاعات قرار گرفته‌است و به دلیل آب و هوای معتدل سردسیری و رودخانه دائمی پرآب و فراوانی آب‌های جاری دارای طبیعتی کاملاً سرسبز است و کوه‌های اطراف آن با پوشش انبوه درختان چشم‌اندازی وصف ناپذیر دارد. شغل اصلی مردم دامداری و کشاورزی است و محصولات سردسیری بسیار مرغوبی در آن کشت می‌شود. باغ‌هایی با درختان انگور، گیلاس و آلبالو و… در این روستای کوهستانی به وفور دیده می‌شود. کامو در چهار فصل سال تماشایی است. شکوفه‌های خندان باغ‌های میوه در بهار، درختچه‌ها و درختان سر به فلک کشیده سرسبز و گل‌ها و گیاهان وحشی و هوای خنک و دلپذیر در تابستان و طبیعت رنگارنگ آن در پاییز و چشم‌انداز ارتفاعات پراز برف و امکان پیست اسکی آن در زمستان تنها گوشه‌ای از زیبایی‌های این روستای دیدنی است. چوگان در حد فاصل کامو و جوشقان دارای طبیعتی بکر و زیباست. گلستان‌های گل محمدی، مزارع کشت گندم و جو، موستان‌های انگور، باغستان‌های گردو و بادام زیبایی خاصی به این محل بخشیده است.

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
• بازنویسی اطلاعات بر پایهٔ: شاهی، ابوالفضل، نان بیار بداهه ببر، در: همشهری آن‌لاین، میراث‌ایران- ابوالفضل شاهی: ۲۹ آذر ۱۳۸۷. بازدید: دسامبر ۲۰۰۸. و:
• صابری، رضا، جوشقان چوگان کامو شهر زیبایی که می‌تواند زیباتر هم باشد، در: روزنامهٔ ایران، شماره ۲۲۲۵، چهارشنبه ۶ شهریور ۱۳۸۱–۲۸ اوت ۲۰۰۲.
• مختصات و ارتفاع