4.7K
لَواسان یکی از شهرهای شهرستان شمیرانات در استان تهران و مرکز بخش لواسانات است. در اصطلاح عامیانه به این شهر لواسون میگویند. لواسان درّهای است...
لَواسان یکی از شهرهای شهرستان شمیرانات در استان تهران و مرکز بخش لواسانات است. در اصطلاح عامیانه به این شهر لواسون میگویند.
لواسان درّهای است ییلاقی و خوش آب و هوا در دامنههای جنوبی کوههای البرز که به خاطر داشتن چشماندازهای بکر و زیبا از رودخانه جاجرود و دریاچهٔ زیبای سد لتیان شهرت یافتهاست. طبیعت سرسبز لواسان از دامنههای شمالی این شهر آغاز میشود و تا ساحل دریاچه سد لتیان ادامه دارد. در چشماندازهای این منطقه میتوان طبیعت را در چهار فصل سال به زیبایی هرچه بیشتر تماشا کرد.
شهر لواسان در ۱۱ کیلومتری شمال شرق تهران قرار دارد و به عنوان نزدیکترین منطقهٔ خوش آب و هوا و ییلاقی شهر تهران بهشمار میآید. فاصله لواسان تا اتوبان بابایی تهران حدود ۷ کیلومتر میباشد که در کمتر از ۱۵ دقیقه میتوان به آن دسترسی داشت. همچنین این باغشهر از طریق جاده لشگرک، به آسانی به اتوبان ارتش و شمیران دسترسی دارد.
این شهر در سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۱۸٬۱۴۶ نفر جمعیت بودهاست که شامل ۹۳۱۸ نفر مرد، ۸۸۲۸ زن و ۶۱۳۰ خانوار بودهاست.
شهر لواسان در دامنهٔ رشته کوه البرز و در موقعیت ۳۵٫۸° عرض شمالی و ۵۱٫۶° طول شرقی واقع شدهاست. متوسط ارتفاع شهر ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است که در ساحل دریاچه سد لتیان به ۱۶۰۰ متر و در شمالیترین نقاط شهر به ۱۸۵۰ متر میرسد.
شهر لواسان را از شمال، کوههای ورجین، باغدره، کند و سینک* افجه، از سمت باختر کوههای قصران، از سمت شمال خاوری و خاور کوههای ایرا، فیل زمین، لواسانکوه و جاجرود و از جنوب کوههای تلو، قوچک، زینکوه و اراکوه در بر میگیرند.
این شهر مرکز بخش لواسانات میباشد. بخش لواسانات مناطق زیادی را دربر میگیرد اما بدنهٔ شهر لواسان را از باختر به خاور محلههای لشگرک، باغ سرهنگ قریب، نوشانی، اصطلک، توک مزرعه، اصطلک پایین (کشفیا)، چناربن، احمدآباد، باستی، شورکاب، جائیج (جاج)، گلندوک (گلهم دو رودک)، نجارکلا (شامل سیدپیاز)، دستگرد، قاضیآباد، ناران، کلاک، باغ دره، سبو کوچک، تیمورآباد، ناظم آباد و سبو بزرگ تشکیل میدهند. هر یک از محلههای نامبرده فوق تا قبل از تأسیس شهرداری لواسان در سال ۱۳۴۹ توسط باغات و مزارع احاطه شده بودند اما با رشد شهرنشینی و مهاجرت و گسترش شهر لواسان که ناگزیر همراه با تخریب باغات و مزارع و تبدیل آنها به ساختمانهای مسکونی و ویلاها بودهاست؛ به مرور بزرگتر شده و به همدیگر چسبیده، یکپارچه و ادغام گردیدهاند.
دیگر موارد نیز اثبات مینماید که شبههای در این که آسان به معنی برآینده و سرزنندهاست، وجود ندارد، مثلاً به همین معنی کلمه آسغ در لهجه بلوچی و آسین در لهجه استرآبادی (گرگانی) که به معنی آمدن میباشند در این گویشها وجود دارند و در لهجه بلوچی نیز آسان با کلمه روش (از ریشه روشن و روشنائی) ترکیب شده و به صورت "روش آسان" معنی برآمدن آفتاب و برخاستن خورشید گرفتهاست. در زبان ارمنی نیز کلمه اَسَن که از زبانهای ایرانی (پهلوی) به عاریت گرفته شده به همین معنی موجود است. همچنین استاد پورداوود در مقاله خورشید، مندرج در یشتها ذکر کردهاست: «خراسان نیز که از قدیم تا به امروز اسم ایالت شرقی ایران است به معنی مشرق است، که جزء اخیر این اسم (آسان) به معنی برآینده و بالاروندهاست»، با توجه به تفصیلات فوق لواسان نیز به همان صورت به معنای لبه یا جایی است که در آن «بالا آمدن» (اشاره به خورشید) صورت میپذیرد بنابراین با لفظی بهتر میتوان گفت لواسان به معنای تیغه کوهی است که محل برآمدن خورشید میباشد زیرا در اصطلاح و شیوه ایرانیان اینطور بودهاست که آغاز بامداد را به برآمدن خورشید از پشت کوه یاد میکردهاند و به ویژه رشته کوه البرز را جایگاه طلوع خورشید میدانستهاند که مثال از این باب فراوان است. در اوستا، البرز محل طلوع و غروب خورشید دانسته شده و در مهریشت بند ۱۱۸ آمدهاست: (با ستایش پسین، یا ستایش پیشین، من تقرب میجویم مادامی که خورشید از بالای آن (کوه) بلند هرا (هرابرز یا البرز) طلوع کند و غروب نماید) و در وندیداد چنین آمدهاست: (برخیز ای خورشید با اسبان تندرو از میان کوه البرز عبور کن و جهان را منور و روشن گردان).
نام شهر لواسان بدون پسوند یا پیشوند میباشد و نباید آن را با دهستان لواسان کوچک یا دهستان لواسان بزرگ که دیگر مناطق بخش لواسانات هستند، اشتباه گرفت. گاهی اشتباهاً آن را شهر گلندوک یا شهر لواسان کوچک مینامند که این اسامی غیررسمی بوده و کاربرد ندارند زیرا دهستان لواسان بزرگ یا مرکز آن یعنی روستای لواسان بزرگ، شهر نیستند که برای رفع تشابه اسمی با آنها از پسوند استفاده شود و اگر هم روزی شهر شوند وسعت آنها به اندازهای نیست که بزرگتر از شهر لواسان باشند. اطلاق نام محله گلندوک بر کل شهر لواسان که تنها یکی از چندین محله شهر لواسان است نیز یک غلط مصطلح دیگر است که در برخی موارد دیده میشود در حالیکه برخی محلههای شهر لواسان مثل نجارکلا و سبو از وسعت بیشتری برخوردارند و تنها دلیل این امر آنستکه شهرداری لواسان در بدو تأسیس در محله گلندوک احداث گردیدهاست. شهر فرحناز نام سابق شهر لواسان بود که در دوره پهلوی دوم برای مدت کوتاهی بر روی این شهر نهاده بودند که با اعتراض اهالی شهر مجدداً به صورت شهر لواسان نامگذاری شد.
دانشنامه ایرانیکا درباب زبان مردم لواسان آورده است : مردم لواسان کاسپینی هستند و زبان بومی آمیخته ای از زبان فارسی و زبانهای کاسپین هست تا جایی که به زبان مازندرانی در روستاهای جنوب شرق لواسان چون وسکاره و ایرا میرسدگیتی دیهیم در کتاب بررسی خردهگویشهای منطقهٔ قصران به انضمام واژهنامهٔ قصرانی آورده است : البته زبان رایج در لالان مانند اوشان، فشم، میگون و لواسان، کاملاً تاتی نیست و زبان مازندرانی بسیار در آن نفوذ یافته است. گویش مردم لالان به گویش روستاهای امامه، زایگان، آبنیک، گرمابدر، میگون و شمشک در قصران بسیار نزدیک است. نفوذ مازندرانی در زبان تاتی قصران به این دلیل است که قصران در گذشته تحت حاکمیت طبرستان قرار داشته اما در تقسیمات کشوری معاصر جزو استان تهران محسوب میشود.
نژاد مردم بومی شهر لواسان و مناطق دیگر لواسانات آریائی و همانند شهر ری باستان از شاخه مادها میباشد که به مرور زمان در پی مهاجرتهای اقوام بنا به دلایل گوناگونی مثل جنگ، تجارت، کار، تبعید، حکمرانی و… اختلاطهایی با یونانیها، سادات هاشمی و نیز اقوام دیگر ساکن در فلات ایران داشتهاست.
پروانه مافی، فرماندار سابق شهرستان شمیران، در دی ماه سال ۱۳۸۵ ضمن خبر از نامزدی شهر لواسان برای عضویت در جامعه جهانی ایمن، انتخاب لواسان به عنوان نخستین شهر امن ایران و صد و یکمین شهر امن جهان را اعلام نمود.
لواسان نخستین شهر هوشمند ایران و ۱۳۱اُمین شهر هوشمند جهان میباشد. در راستای پروژه هوشمندسازی لواسان، این شهر مجهز به سیستم مانتورینگ (نصب حدود ۴۰ دوربین در سطح شهر) گردید تا علاوه بر کنترل سرعت غیرمجاز، از ساخت و سازهای غیرقانونی در سطح شهر جلوگیری شود. همچنین مجهزسازی شهر به سنسورهای زلزله سنج و کنترل آب و هوا و نیز مجهزسازی مینی بوسها به سیستم جی پی اس در دستور کار قرار دارد و در آیندهای نه چندان دور ابر وای فایِ اینترنتِ پرسرعت و رایگان، آسمان شهر لواسان را فرا خواهد گرفت.
در جنوب لواسان سد لَتیان قرار دارد که در سال ۱۳۴۶ به بهرهبرداری رسیدهاست. این سد بتونی نقش بسزایی در تأمین آب و برق شهر تهران دارد. نام این سد قبل از انقلاب فرحناز بودهاست. رودخانهٔ جاجرود که از ارتفاعات کوههای دربندسر، گرمابدر، ایگل، زایگان و قسمت جنوبی توچال (بخشی از کوههای البرز مرکزی) سرچشمه میگیرد، آبریز اصلی سد است. رودخانههای لوارک (کند)، افجه و لار (برگ جهان) و نیکنامده که قبل از احداث سد شاخههایی از رود جاجرود بودند و به جاجرود میریختند با گذر از لواسان، امروزه به خود دریاچهٔ سد میریزند. قبل از احداث سد در مکان امروزی دریاچهٔ سد، روستای آباد گارکلو و باغستانی که به آن شانی (شاهانی) میگفتند وجود داشته که دولت با قیمت خوبی زمینهای اهالی را در سال ۱۳۴۳ خریداری نمود و اهالی در محلههای نجارکلا، شورکاب، ناران و کلاک ساکن شدند.