تجریش نام شهری در شمال کلانشهر تهران و مرکز شهرستان شمیرانات در استان تهران است. میدان تجریش که نقطه‌ی پایانی خیابان ولیعصر است، یکی از مکان‌های تجاری و شلوغ تهران به‌شمار می‌رود. بازار تجریش، تکیه بزرگ تجریش و امامزاده صالح از نقاط دیدنی محله‌ی تجریش‌اند.

گویش بومی تجریش

دانشنامه ایرانیکا درباب زبان منطقه قصران آورده است که باید به دو بخش باید تقسیم شود . زبان بومیان شمال و شمال شرق منطقه بخش درونی قصران نزدیکی بسیار زیادی به زبان مازندرانی دارد. گویش منطقه جنوبی از اوشان در مرکز تا جیرود و تجریش در جنوب شمیران گونه ای فارسی-مازندرانی است و ویژگی های زبان‌های کاسپین را دارد در سال های دور آن دسته از بومیان تهران که در محدوده ونک و شمیران سکونت داشتند بدلیل مجاورت با استان مازندران لهجه مازندرانی داشتند . والنتین ژوکوفسکی خاورشناس و زبان شناس روس اواخر قرن ۱۹ میلادی در سفری که به ایران داشت در حوالی شمیران با گویش تجریشی آشنا شده و در آثارش به این گویش اشاره می‌کند؛ گویشی که شباهت بسیاری با گویش مازندرانی دارد .تا امروز در محدوده‌هایی از جمله سرآسیاب دولاب، شاه عبدالعظیم و... هنوز هم افرادی با لهجه شمرانی صحبت کنند؛ لهجه‌ای که ملایم شده گویش مازنی است.

خطوط حمل و نقل عمومی

مترو ؛
اولین ایستگاه خط یک متروی تهران (تجریش - کهریزک) با نام تجریش در میدان قدس واقع شده است .

اتوبوسرانی؛
از قدیم خطوط اتوبوسرانی مختلفی از دو میدان اصلی یعنی میدان قدس و پل تجریش به مناطق مختلف سرویس رسانی داشته و دارند که به تفکیک خطوط اتوبوسرانی منتهی به این میادین خطوط ذیل می‌باشد:
"پایانه تجریش": این محل پیش از این معروف به پل تجریش بود و خطوط مختلفی به مقاصد میدان امام خمینی ، میدان هفت تیر ، میدان آرژانتین ، متروی شهید حقانی ، میدان دربند ، جمالزاده(میدان انقلاب) ، متروی نواب ، پایانه آزادی ، میدان صنعت دایر بود که همگی آنها منحل شده اند و خطوط باقی مانده عبارتند از :

• خط ۱۰۷ میدان راه آهن به پایانه تجریش در مسیر خیابان ولیعصر(عج) از منیریه ، سه راه جمهوری ، چهارراه ولیعصر ، میدان ولیعصر ، پارک ساعی ، میدان ونک ، پارک ملت ، پل پارک وی ، باغ فردوس
• خط ۲۱۸ درکه به پایانه تجریش در مسیر خیابان درکه ، بلوار رشید الدین فضل الله ، خیابان مقدس اردبیلی ، خیابان ولیعصر
• خط ۲۱۹ میدان جماران به پایانه تجریش در مسیر خیابان جماران، خیابان باهنر (نیاوران)، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
• خط ۲۲۰ میدان ازگل به پایانه تجریش در مسیر خیابان ازگل، بلوار نیروی زمینی، مینی سیتی، بلوار ارتش، خیابان موحد دانش (اقدسیه)، خیابان پاسداران، خیابان لواسانی (فرمانیه)، خیابان باهنر (نیاوران)، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
• خط ۲۲۵ پایانه شهید دستواره به پایانه تجریش در مسیر نوبنیاد، خیابان پاسداران، میدان اختیاریه، خیابان شهید کلاهدوز (دولت)، خیابان شریعتی، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش
• خط ۲۹۸ شهرک قائم به پایانه تجریش در مسیر خیابان‌های شهرک قائم، بلوار ارتش، بلوار اوشان، دارآباد، خیابان پورابتهاج (دارآباد)، خیابان باهنر (نیاوران)، میدان قدس، خیابان شهرداری و میدان تجریش

"میدان قدس" : این محل پیش از این دارای خطوطی به مقاصد میدان امام خمینی ، میدان هفت تیر ، پایانه شهید قندی (سید خندان) ، میدان اختیاریه بود هم اکنون خطوط ذیل در این میدان دایر است :

• خط ۳۰۳ میدان قدس به پیچ شمیران در مسیر خیابان شریعتی، پل صدر، خیابان شریعتی، پل سیدخندان، سهروردی، خیابان مطهری و ملک و خیابان شریعتی تا پیچ شمیران
• خط ۳۸۷ میدان قدس به میدان رسالت در مسیر خیابان شریعتی، پل صدر، بزرگراه صدر، بزرگراه بابایی، بزرگراه امام علی، لویزان، شمس‌آباد، بزرگراه‌های امام علی و رسالت

خیابان‌ها و اماکن پیرامون

در گذشته به میدان قدس کنونی، میدان تجریش گفته می‌شد و به میدان تجریش کنونی، سرپل تجریش گفته می‌شد که با نامگذاری‌های جدید خیابان‌ها در بعد انقلاب دچار تغییر شد.

خیابان‌ها و کوچه‌هایی که به میدان تجریش(پل تجریش) می‌پیوندند به ترتیب پادساعتگرد عبارتند از خیابان شهرداری، فناخسرو (خیابان ثبت)، غلام جعفری (جعفرآباد)، جلالوند (ارم)، ملکی (سعدآباد)، ولی‌عصر، دربندی (مقصودبیک). خیابان شهرداری بین میدان تجریش (سرپل تجریش) و میدان قدس (میدان تجریش) قرار دارد و گوگل کوچه‌ای است که به امامزاده صالح ختم می‌شود. خیابان‌های بوعلی، صاحبی، آشتیانی منفرد و حکمت از جمله خیابان‌هایی هستند که دارای استاندارد خیابان سازی نیستند و نیز این خیابان‌ها جزء مناطق قدیمی و فرسوده‌ی تجریش قرار دارند.

اماکن مهم پیرامون میدان تجریش:

• امامزاده صالح
• شهرداری منطقه ۱ تهران (شمیران)
• تکیه تجریش
• بازار تجریش
• کاخ موزه سعدآباد
• بیمارستان شهدای تجریش
• ایستگاه متروی تجریش
• اداره پست تجریش
• اداره برق تجریش
• بنیاد شهید شمیرانات
• سازمان تأمین اجتماعی شمیران
• مرکز خرید قائم
• مرکز خرید تندیس
• مرکز خرید البرز
• مرکز خرید میری
• مرکز خرید بعثت
• مرکز خرید ارگ تجاری
• امامزاده قاسم

پیشینه

هزار سال پیش تجریش، طجرشت خوانده می‌شد. یکی از روستاهای [[شهرری]]چنان‌که راوندی مورخ تاریخ در شرح سلطنت طغرل سلجوقی آورده‌است:

آنگاه سلطان از تبریز به سوی ری رفت تا زفاف به دار الملک باشد. اندک مایه رنج بر وی مستولی شد، به قصران بیرونی، به در ری به دیه طجرشت (تجریش) از جهت خنکی هوا نزول فرمود، چه حرارت هوا به‌غایت بود (به سال ۴۵۵ ق).

جالب اینجاست که طغرل در همان تجریش وفات یافت و جنازه‌اش برای دفن به شهرری منتقل شد. البته مقبره‌ی متبرکه‌ی صالح ابن موسی کاظم، برادر امام هشتم شیعیان نیز دلیل دیگری بر قدمت این منطقه می‌باشد. زمانی که او خبر ولیعهدی برادرش را می‌شنود از عراق راهی ایران می‌شود. گویا شخصی به نام حسن بهبهانی در پل کرخ که همان کرج امروزیست در تعقیب امامزاده بود که او را در باغ گلشن قریه‌ی تجریش در کنار همان درخت چنار کهنسال به شهادت می‌رساند. اهالی این منطقه به احترام انتصاب وی به ائمه، برای وی گنبد و بارگاه می‌سازند. درباره‌ی مناطق دیگر شمیران اطلاعاتی از گذشته‌ی دورتر وجود دارد. اما هنوز درباره‌ی تجریش اطلاعات بیشتری نیست.

جغرافیا

تجریش در دامنه‌ی رشته کوه البرز است و میدان تجریش در ارتفاع ۱۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

آب و هوای تجریش معتدل و متمایل به سرد است. بیشینه‌ی دمای آن در تابستانها ۳۶ درجه و کمینه‌ی آن در زمستان‌ها °۲۰- درجه است.

در شهر تجریش قنات‌های متعددی وجود داشته‌است و برخی از آن‌ها هنوز هم آب‌دهی دارند. از جمله قنات امامزاده صالح (مظهر آن در صحن امامزاده)، قنات محمدیه، قنات مقصودبک در کنار رود دربند، قنات سرپل تجریش و قنات کهریزک که مظهر آن در تکیه‌ی پایین تجریش بوده‌است.

جمعیت

جمعیت شهر تجریش در ۱۳۳۵ شمسی، ۲۶٬۵۲۵ تن و در سرشماری ۱۳۶۵ شمسی حدود ۴۰٬۰۰۰ تن بود. در سرشماری ۱۳۷۵ شمسی، به علت متصل بودن تجریش به شهر تهران و قرارگرفتن در محدوده تهران بزرگ، جمعیت آن همراه با جمعیت تهران ذکر شد.

نگارخانه

منابع