بَردستان، شهری از توابع بخش مرکزی شهرستان دیر در استان بوشهر ایران است. بردستان در بهمن‌ماه ۱۳۸۹ به شهر ارتقاء یافت.

جمعیت

بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۷٬۱۱۲ نفر (۱٬۸۷۳ خانوار) بوده‌است

معرفی و پیشینه

بردستان یکی از شهرهای تازه احداث شده در استان بوشهر است. این شهر در ۲۷درجه و ۵۲دقیقه عرض جغرافیایی و ۵۱درجه و ۵۷دقیقه طول جغرافیایی واقع شده‌است. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵ متر است و با خلیج فارس ۵ کیلومتر فاصله دارد. شغل اصلی اهالی بردستان کشاورزی، صیادی و عده‌ای هم بنایی است و تعدادی از آن‌ها نیز به کشورهای عرب‌نشین همسایه از راه دریا رفت‌وآمد می‌کنند و از این طریق امرار معاش می‌نمایند. به نقل از کتاب فارسنامه ناصری، بردستان جزء یکی از بلوک دشتی بوده و از آن به عنوان ناحیه بردستان یاد شده‌است و شامل مناطق میانه جنوب و شرق کاکی می‌شده که درازی آن از قریه ریز تا نودر بیش از ۹ فرسخ و پهنای آن از بندر دیر تا قریه آبدان ۷ فرسخ و کوه بزرگ در میان این ناحیه افتاده‌است. این منطقه از جانب مشرق به نواحی گله دار و از شمال به ناحیه (سنا) و از مغرب و جنوب به خلیج فارس محدود است، در قدیم قصبه این ناحیه قریه بردستان بوده، و پس از آن قصبه و حاکم‌نشین آن بندر دیر بوده‌است. ۱۳ فرسخ از کاکی دور افتاده‌است و ۲۰۰ درب خانه دارد که بیشتر آن از چوب نخل و برگ نخل است. این ناحیه مشتمل است بر ۲۸ ده آباد: آبدان، بتانه، بندرعالی، بیدو، تنگ مان، چاه پهن، جمرک، درک، دروک، دوراهک، دمه گز، دناجی، ریز، سرمستان، سهول، غرگانه، فاریاب، گزخان، گله زنی، کنارترشان، گندم زار، گنوی، کورو، مادان، موردک، موردی، نو دراز، نارستان. بردستان در روزگار ساسانیان از منطقه سیراف در ایالت اردشیر بابکان و در عصر محمدخان دشتی یکی از بلوک پنجگانه ناحیه دشتی بوده‌است. در دوران امپراطوری ساسانی از بردستان تا لارستان را ایراهستان می‌گفتند.

زبان

گویش بردستانی ریشه در دوران قبل از اسلام دارد. این گویش همان زبان پهلوی است که اصیل‌ترین زبان پارسی محسوب می‌شود. مردم بردستان و منطقه لارستان از استان فارس به یک زبان مشترک که آن را اچمی گویند تکلم می‌کنند. اَچُمی از زبان‌های به جا مانده از زبان فارسی پهلوی، مربوط به دوره ساسانیان و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی زبان فارسی کنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی استان فارس و غرب هرمزگان شامل شهرستان‌های بستک، اوز، گراش، لارستان، خنج و روستای بلغان و قسمت‌هایی از بندرلنگه، گاوبندی (پارسیان)، بندر خمیر، بردستان و… به این گویش صحبت می‌نمایند. زبان اچمی از زبان‌های فارسی‌تبار یعنی متعلق به شاخه جنوب غربی گویشهای ایرانی است. نام این گویش از کلمه اچم که به معنای برویم- بروم- می‌روم، می‌باشد، که به علت استفاده فراوان این لفظ در یاد دیگر فارسی زبانان می‌ماند. این گویش در جای جای منطقه جنوب به شکل‌های متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. زبان اچمی گویش‌های بسیار فراوانی را در بر می‌گیرد. در بسیاری از مناطقی که به این زبان صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند که در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبان‌های هندی، انگلیسی، پرتغالی و عربی است که به علت مراودات بسیار زیاد مردم این مناطق با کشورهای مختلف می‌باشد. امروزه در زبان و گویش مردم بردستان واژه‌های بکر و اصیل پارسی به ندرت یافت می‌شود لذا مردم این منطقه از نظر تاریخی به حیثیت قومی و نژادی از مردمان اصیل ایرانی و پارسی محسوب می‌شوند. بردستان تنها شهری از استان بوشهر است که گویش آن با مردم دیگر نقاط استان بوشهر متفاوت است.

آثار باستانی

بردستان از آثار باستانی متعددی برخوردار است که اغلب در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است از جمله:

• مسجد بردستان نخستین و کهن‌ترین بنای اسلامی در استان بوشهر محسوب می‌شود. اولین بنای مسجد را به عمر بن عبدالعزیز نسبت می‌دهند یک کتیبه چوبی در مسجد وجود دارد که روی آن چنین نوشته شده‌است: «قال الله انما یعمرالله و من آمن بالله و الیوم الاخر و اقام اصلوه و آتی الزکوه و لم یخشی الله، وفق بتجدید عمارت هذا لمسجد المبارک الصحاب الاعظم حاجی فخرالدین ابوبکر شاه فی سته الثنین و خمسین و ثمانین» از ترجمه این متن برمی آید که فردی به نام حاجی ابوبکر شاه در سال ۸۵۲ مسجد را تجدید بنا کرده‌است. همچنین مسجد توسط خوانین منطقه یعنی خوانین دشتی نیز مرمت شده‌است که در ورودی مسجد در لوحی مرمرین این ابیات حکاکی شده‌است: «چون زحیدر شد این مسجد عالی بنا / از کرامات خداوند کریم ذوالجلال // گفت دشتی از پی تاریخیش که باز / مسجد و محراب شد زحیدر با جلال» همچنین تاریخ تعمیر ۱۲۷۳ هجری قمری است که توسط حیدرخان دشتی صورت گرفته‌است. مسجد بردستان با شماره ۲۰۶۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته‌است.
• قلعه بردستان که از آثار به جای مانده در دوران قاجار است و از چند هزار سال پیش قدمت داشته‌است.
• محوطه بردو مربوط به دوران پیش از اسلام است که بنای آن را حدود بیش از ۳۰۰۰ سال پیش می‌دانند.
• چاه‌های آب بردستان: شامل چاه‌های دوتا و چاه برزو که در غرب بردستان قرار دارد.

همچنین در غرب پل ورودی بردستان آتشکده‌ای قرار دارد که آن را به دوران ساسانیان مرتبط می‌دانند. به جاذبه‌های طبیعی بردستان نیز می‌توان به خور بردستان، دهانه خور بردستان، تل مشکی، تنگه گورا، تل تیزو، سه پنجو و… اشاره کرد. بنا به آثارهای بجامانده در بردستان گویا در زمان‌های دور کارخانجات باروت سازی، عبا بافی، کفش‌دوزی، کوزه‌گری، آسیاب گندم و … دایر بوده‌است.

مشاهیر

شخصیت‌های بردستان در میان شاعران می‌توان به حسنی احمد و سیداکبر کراماتی بزرگ اشاره کرد امامزادگان بزرگی چون سید جمال الدین بن ابراهیم و سید ابراهیم بن جمال الدین از نوادگان امام دهم شیعیان و بی بی دختران و عرفایی همچون پیر نجف معروف به پیر کوری در بردستان مدفون شده‌اند. حاج عبدالرضا زائری از دیگر مشاهیر این شهر است که در ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۴ در سن ۹۶ سالگی درگذشت. حاج عبدالرضا زائری سال‌های زیادی در کشور بحرین زیست و در اواخر عمر به زادگاهش بازگشت، آرامگاه وی در صحن مسجد جامع بردستان واقع است. حاج عبدالرضا زائری به زبان‌های انگلیسی، عربی و هندی تسلط داشت. وی بیشتر به چیستان‌هایش مشهور است.

جستارهای وابسته

• شهر پارس

منابع

پیوند به بیرون

• سایت بامداد، بردستان دیاری که باید از نو شناخت
• سایت ایران‌ویج؛ مسجد بردستان
• ویکی‌سفر، مسجد بردستان