نوقند یکی از روستاهای بسیار قدیمی در دهستان قهستان بخش قهستان شهرستان درمیان استان خراسان جنوبی ایران می‌باشد. این روستا علاوه بر پیشینه کهن دارای قناتی با آب معدنی سالم هست که تمامی مراتع این روستا از این آب بهره می‌برند.

جغرافیا

نوقند نام روستایی گردشگری و باستانی است در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بیرجند از استان خراسان جنوبی. این روستا پیشینه‌ای تاریخی به دوران زرتشتیان ایران دارد.

ریشه‌شناسی نام

نام نوقند عربی‌شدهٔ واژهٔ پهلوی «نوکند» است و معنی ترکیبی آن «دژ جدید» می‌باشد. معنی جزء اول «نو» از پارسی عام به معنی جدید و جزء دوم «قند» همان «کند» از پارسی باستانی «کنتا»، سغدی «کنت» بمعنی دژ یا شهر است.[۱]

پیشینه تاریخی

نوقند، محله‌هایی با نامهای بسیار قدیمی دارد که شاخص‌ترین آن از نظر قدمت «آغال گبرو» است که اکنون مکانی برای اتراق دامهاست، و گبرو جمع گبرهاست و گبر در اینجا حکایت از سکونت زرتشتیان در آن مکان در حدود بیش از هزار سال قبل دارد کما اینکه در فاصله‌های نه چندان دور از آن مکان در زمان احداث جاده روبروی روستا در دهه ۷۰ قبرهایی با اشیاء قدیمی که احتمالاً مرتبط با همین ساکنین بوده کشف شد.

این روستا از نظر علمی در گذشته رتبه بالایی در میان روستاهای همجوار داشته و در گذشته دانش آموزان زیادی از روستاهای دور برای تحصیل به این روستا می‌آمدند ولی در دهه ۷۰ مدرسه جدیدی به نام دبستان مسلم ابن عقیل در محله بالای روستا از نو احداث گردید، همچنین در سال ۱۳۹۲ مدرسه قدیمی نوقند توسط مالک آن یعنی آموزش و پرورش تخریب شد. لازم است ذکر شود مدرسه قدیم دارای ۵ فنجان آب وقفی می‌باشد که توسط اهالی روستا در گذشته وقف آن شده بود.

مسجد قدیمی صاحب الزمانی نوقند هم اولین تاریخ ثبت شده احداث آن ۱۲۱۰ هجری شمسی می‌باشد که به گفته اهالی، آن تاریخ هم مربوط به بازسازی مجدد آن بوده و قدمت مسجد بیشتر از آن است، در سال ۱۳۸۴ هم پروژه تجدید بنای مسجد توسط خود اهالی نوقند آغاز شد و بنای قدیمی تخریب و دوباره در سه طبقه از نو بازسازی گردید.

وضعیت زیرساخت فعلی

در حال حاضر نوقند از امکانات تلفن - برق -لوله کشی آب، مسجد و حسینیه نوساز و یک مدرسه دبستان نوساز، کتابخانه، خانه عالم، کانون فرهنگی، پایگاه مقاومت بسیج و … برخورداراست و همچنین در سالهای اخیر جمعیت فصلی آن نیز افزایش یافته و خانه‌های زیادی در روستا مجدداً بازسازی و حتی خانه‌های جدیدی ساخته شدند که اغلب به دلیل سردی هوا بیشتر در تابستان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محصولات کشاورزی

نوقند باتوجه به قرارگرفتن در منطقه خراسان جنوبی و قهستان در سده اخیر اکثر محصولات باغی و تجاری آن به زرشک تغییر کرده و اکنون زرشک نوقند باتوجه به آبیاری توسط آب معدنی غنی روستا و آب و هوای سرد کوهستانی از بالاترین کیفیت برخوردار است و بین مشتریان و خریداران منطقه ای نیز مشتریان زیادی دارد.

علاوه بر زرشک که در واقع اولین محصول تجاری محسوب میشود میتوان به گردو و بادام نیز اشاره کرد که البته اگر دچار سرمازدگی نشود سطح وسیعی را زیر کشت دارد و محصول قابل توجهی میدهد.

همچنین بجز محصولات کشاورزی قالیبافی نیز از گذشته در این روستا و البته همه منطقه شغل خانگی اکثر روستاییان بوده و اکنون نیز برخی بانوان خانه دار مشغول این هنر زیبای ایرانی هستند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این روستا ۱۳۲ نفر (در ۴۶ خانوار) بوده است.

منابع

۱. ↑ «نتیجه تحقیقات ریشه‌شناسی نام نوقند». وبسایت رسمی نوقند. تحقیق شده در ۸ تیر ۱۳۹۶.