زوارِه شهری در حاشیهٔ جنوبی دشت کویر ایران از توابع شهرستان اردستان است. این شهر در مختصات جغرافیایی ۳۳ درجه و۲۶ دقیقه شمالی و ۵۶درجه و۵۲ دقیقه شرقی و در فاصلهٔ ۱۰ کیلومتری شهر اردستان (در شمال شرقی شهرستان اردستان) در مجاورت کویر مرکزی ایران واقع شده‌است.

تاریخچه

زواره از شهر های کهن ایران است که پیشینه آن به قبل از اسلام باز میگردد و میتوان گفت که از بقایای #هفت_شهر_لیلاز می‌باشد. نام آن برگرفته از نام برادر رستم،زواره،گرفته شده‌است. در آن بناهای تاریخی همچون منار در مسجد امام حسن مجتبی (مسجد پامنار)، قلعهٔ سنگ بست و مسجد جامع چهار ایوانی (قدیمی‌ترین مسجد چهار ایوانی کشور با بیش از۷۰۰ سال قدمت) وجود دارد. بخش مرکزی زواره ساختاری گلی دارد و دارای معماری ایرانی اصیل است در کنار امامزاده یحیی زواره هنر معماری چون: بازار، حسینه‌های سرپوشیده و سرباز بزرگ، مدرسه علمیه، آب انبار (زورخانه)، مسجد کُرسی، حمام و با اندک قدمی فراتر از آن بازارچه، مسجد جامع، حسینیه‌های سرباز و سرپوشیده کوچک و بزرگ و بنای تاریخی عمارت هشت بهشت و بقعه سید بهاءالدین حیدر، خانه‌های چهار صفه‌ای، مسجد نیکویه، یخچال، برج و باروهای به یادگار مانده از دوران گذشته به چشم می‌خورد.

وجود نخستین مسجد چهار ایوانی ایران در زواره که بنا به کتیبه‌هایش در دوره سلجوقیان ساخته شده، نشان می‌دهد در قرون بعد از ظهور اسلام، منطقه‌ای پراهمیت بوده‌است. از مشاهیر این شهر می‌توان به سیدحسن مدرس اشاره نمود.

ملکه سابق ایران، فرح دیبا در سفری به شهرهای حاشیه کویر ایران در سال ۱۳۵۵، در پایان سفر خویش با استقبال مردم زواره، از این شهر و بناهای تاریخی این شهر دیدن کرد.

یکی از پدیده‌های طبیعی در بخش زواره، چشم‌انداز کویر است و یکی دیگر از دیدنی‌های آن، شترداری به روش سنتی است که حال و هوای روزگاران گذشته را در ذهن مجسم می‌کند. به اضافه این‌که درکویر زواره معادن نمک، طلا، سرب و نفت نیز وجود دارد. زواره از قرن چهارم قمری با عنوان مدینه السادات نامیده شده و مورخان متعدد در تألیفات خود به نام زواره و شخصیت‌های نامی برخاسته از آن اشاره کرده‌اند.

همچنین قلعه سنگ‌بست زواره، بعد از قلعه الموت از بزرگ‌ترین و مستحکم‌ترین قلعه‌های ایران به‌شمار می‌رود که در قرن پنجم توسط ابوعلی دهدار (از مقربان حسن صباح) ساخته شده و از نوع چهار صفه‌ای دوطبقه است.

جمعیت زواره ده هزار نفر است و چندین برابر این رقم، از مردم زواره در شهرهای کاشان، تهران، اصفهان و دیگر نقاط بسر می‌برند،

بیش از ده هزار هکتار از اراضی زواره زیر کشت غلات، چغندر، علوفه، صیفی جات درختان انار و پسته است. (به دلیل خشکسالی این اراضی در حال کاهش و بی رونقی است)، و بیش از صدهزار هکتار از بیابانهای زواره پوشیده از درختان تاغ است.

درزمینه هنر و صنعت خصوصاً، هنر سفالگری، کوزه‌گری، آهنگری، قالی بافی وکارگاه‌های آجرپزی شهرت استانی دارد.

گردشگری

• کویر مرکزی زواره(تل شیطان و کویر دق سرخ)
• یخچال
• مناره مسجد بنکویه
• حسینه کوچک
• حسینیه بزرگ
• گنبد سبز
• بازار
• مسجد جامع
• خانه هشت بهشت نیری
• موزه مردم شناسی
• قلعه سنگ بست
• خانه‌های چهار صفه‌ای خاص شهر زواره( بیت العباس - خانه طلایی و...)
• خانه کودکی شهید مدرس
• کاخ سرهنگ آباد
• کویر تل شیطان
• کویر دق سرخ

صنعت

تعدادی شهرک صنعتی در این شهر شامل: کارخانه فولاد زواره، را د نوین نوتاش، رشد و طیور، تولیدی تابان نوار، مقواسازی، کاغذ سازی، تهران بست پاسارگاد، راهیان کویر، کارخانه دفترچه سازی، کارخانه تولید سبک سازان قطره، کارخانه مدرن سپاهان، شهرک ریلی و احداث شهرک واگن ساز ی و شهرک دام بانضمام نیروگاه سیکل ترکیبی زواره و عبور خط هشتم گاز سراسری از نزدیکی شهر زواره از ویژگی‌های صنعتی زواره هستند. همچنین احداث شرکت کال سنتر سایپا که توسط آقای دکتر مهدی جمالی مدیر عامل گروه خودروسازی سایپا تاٌسیس شده‌است.

شخصیت‌های برجسته

زواره طی قرون گذشته به‌طور متمادی کانون علم، ادب و فرهنگ بوده و در هر عصر و زمان شخصیت‌هایی را در دامان خود پرورانده‌است: سید محمد طباطبایی ملقب به میر رفیا (لهجهٔ زواره‌ای=می رِفی)، فخرالدین علی بن حسن زواره‌ای (مفسر قرآن و صاحب ترجمه الخواص)، ابوالفتح زواره‌ای (فقیه و محدث)، سید غیاث‌الدین جمشیدگازر (مفسر قرآن)، شیخ حافظ رجب برسی (عارف)، میرزا ابوالحسن جلوه (فیلسوف و حکیم)، سیدحسن مدرس، حاج سیدحسین زواره‌ای (از شاگردان میرزای شیرازی)، ملا محمدرضا آموزگار (مکتب دار) , محیط طباطبائی (از استادان تاریخ و ادبیات). در قرن چهارم قمری زواره میزبان سادات طباطبایی شد و اجداد عده قابل توجهی از سادات طباطبایی ایران و چهره‌های جهان اسلام، یعنی آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی، شهید قاضی و سید بحرالعلوم در زواره مدفون هستند. همچنین مقبره امامزاده یحیی، فرزند امام موسی کاظم در این شهر واقع شده‌است.

صنایع دستی

شامل خراطی چوب و سفالگری و آهنگری است که هم‌اکنون نیز تولید می‌شوند. همچنین زنان در گذشته به منظور کمک به اقتصاد خانواده قالی بافی (از نوع بافت فارسی) می‌کرده‌اند که دارای نقش‌های مذهبی و تزئینی بوده‌اند.

منابع