ابوزیدآباد یکی از شهرهای تابع شهرستان کاشان از استان اصفهان در ایران است.

ابوزیدآباد (نام محلی: بیزُوُی "Bizovoy") و روستاهای اطراف آن حسین‌آباد، قاسم‌آباد، یزدلان، کاغذی، امین‌آباد، محمدآباد، ریجن، علی‌آباد، شهریاری و فخره در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی کاشان، در جلگه‌ اى هموار در شهرستان کاشان واقع شده‌است. بخش ابوزيد آباد بین ۳۳ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۵۵ دقیقه عرض شمالی و ۵۱ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۵۲ دقیقه طول شرقی قرار دارد. حسین‌آباد شیبانی در جنوب شرقی‌ترین قسمت این محدوده واقع شده‌است. ریجن و شهریاری و فخره شمالی‌ترین و امین‌آباد غربی‌ترین مرز این محدوده را تشکیل داده‌اند. مردم این منطقه به گویش بیذوی که یکی از گویش‌ها در شاخهٔ زبان‌های ایران مرکزی است سخن مى گويند. نام این منطقه در زبان محلی، بیزُوُی می‌باشد و مردم کاشان و آران و بیدگل و فارسی زبانان تا دلیجان آن را بوزآباد می‌خوانند. از آثار تاریخی ابوزیدآباد و بخش کویرات قلعهٔ سردار، کاروانسرا و قلعهٔ گرماب و قلعه و کاروانسرای سفیدآب است. شاید بکرترین جاى ابوزیدآباد کویر ناب سیازگه (ریگ سیاه) باشد: کویری در ۸ کیلومتری شهر که از دور سیاه دیده می‌شود.[نیازمند منبع] وبلاگ راهنمای سفر به شهر کویری ابوزیدآباد kashan. Blogfa. Com

ابوزیدآباد و یک فرضیه

نخستین بار محمود ساطع، نویسنده و پژوهشگر کاشانی در کتاب "کاشان در گذار سیاحان"، ذیل توضیح کتاب "المسالک و الممالک"، تنها در یک جمله احتمال آورد که: "و ابروز که ممکن است ابوزیدآباد باشد!"

موافقان به کتابی (المسالک و الممالک / ابن خردادبه /ترجمه حسین قره چانلو صفحه ۴۳) استناد می‌کنند که می‌گوید در پنج فرسخی باد (بادرود) منطقه ای است بنام «ابروز»! حال این تعیین مسافت در کتاب مسالک و ممالک که گویا مهم‌ترین دلیل موافقان است، پایه و اساس یک فرافکنی فرهنگی و هویتی قرار گرفته‌است؛ زیرا فاصله کنونی ابوزیدآباد تا بادرود همین پنج فرسخ تقریبی و بنابراین «ابروز» مطابق ابوزیدآباد ادعا شده‌است!

از قضا اثر دیگری بنام «الاعلاق النفیسه» از احمد بن عمر بن رُسته، جغرافی‌دان اسلامی (صفحه ۲۲۳ ترجمه قره چانلو) که آن هم همین فاصله پنج فرسخی را بین باد و ابروز ذکر کرده‌است مورد تأکید مدعیان است؛ با این تفاوت که اینبار در اعلاق النفیسه فاصله ابروز تا نوشاباذ (نوش آباد) تنها دو فرسخ ذکر شده‌است که با فاصله منطقه ابوزیدآباد و نوش آباد کنونی مطابق نیست و بنابراین این بخش از آن کتاب برای مدعیان اهمیتی نداشته‌است و از آن چشم پوشی کرده‌اند و در نهایت برای توجیه این خطا استدلال می‌آورند که ابروز به عنوان یک شق یا بخش، تا خود کاشان و اتفاقاً تا همین دو فرسخی نوش آباد گسترده بوده‌است!!! غافل از آنکه باز بر اساس همین توجیه، دیگر فاصله پنج فرسخی تا بادرود نیز صدق نخواهد کرد چون طبق ادعای فوق، ابروز یک بخش بوده و تا حسین‌آباد، کرشاهی و شاید خود بادرود گسترده بوده و دیگر پنج فرسخی در کار نیست

ایراد دیگری که می‌توان از فرضیه انطباق ابروز بر منطقه ابوزیداباد گرفت این است که «مافروخی» در «محاسن اصفهان» در قرن پنجم هجری، ابروز را در همین ناحیه دشت افروز کاشان و قنات سفیدآب قریه فین را هم قنات ابروز ذکر کرده‌است؛ (تاریخ کاشان/ ضرابی) در حالی که در «المختارات من الرسائل» که از حدود قرن پنجم یا ششم صحبت می‌کند نام «بویزآباد» آمده‌است!

در حالی که هردوی این‌ها شاید با فاصله یکصد سال تقریر شده باشند، چطور می‌شود ابوزیدآباد در چنین بازه کوتاهی بلحاظ تاریخی و عهدی، دو نام مجزا داشته باشد؟ در قرن ششم هم که بر اساس اشعار ابوالرضا راوندی می‌فرمایند «ابروز» با حمله ملک سلجوق به کلی ویران شد، پس تخم این «بویزآباد» کی فرصت کرد سر از خاک به درآورد و شخصیت مستقل پیدا کند؟

ناگزیر همهٔ این مطابق دانستن‌ها و اغماض‌ها و ربط آن به منطقه ابوزیدآباد چیزی جز اجتهاد شخصی و سلیقه ای نیست چرا که:

تا کنون هیچ کاوش باستانی در منطقه ابوزیدآباد انجام نشده‌است! هیچ سند یا کتیبهٔ میراثی این فرضیه را تأیید نکرده‌است! در نقل شفاهی یا سینه به سینه و حافظهٔ تاریخی مردم ابوزیدآباد هم نیست! هیچ پشتوانهٔ باستان‌شناسی ندارد!

نتیجه اینکه این ادعا، لااقل تا امروز و با توجه به مستندات فعلی هنوز یک فرضیه است و پافشاری برای غلتاندن آن در زبان عموم فقط جریانی تبلیغی است نه پژوهشی! اگرچه ممکن است یافته‌های تازه ای در آینده شرایط را تغییر و آن را معتبر سازد!.

پیشینه و فرهنگ

برای آشنایی بیشتر با تاریخ و فرهنگ ابوزیدآباد می‌توانید کتاب فرهنگ امثال و کنایات نوشته دکتر سید طیّب رزاقی و کتاب تاریخ ابروز نوشته دکتر حسن امجدیان را مطالعه نمایید‌.

جستارهای وابسته

• مشخصات جدول
• [۱]

منابع