ارطه یکی از شهرهای استان مازندران ایران است. این شهر از بخش مرکزی قائمشهر در شهرستان قائم‌شهر واقع شده‌است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این شهر حدود ۹ هزار و ۵۰۰ نفر بوده‌است.

این شهر در سال ۱۳۹۰ از روستاهای-به ترتیبقادیکلاارطه، بورخیل ارطه، ابوخیل ارطه، جوجاده ارطه، قاسم‌خیل‌ارطه، کفشگرکلاارطه و افراتخت، ازدهستان بیشه‌سر به منطقه شهری به مرکزیت قادیکلاارطه با کد تقسیماتی ۷۱۱۵۲ تأسیس شد.

موقعیت جغرافیایی

این شهر، از نظر تقسیمات سیاسی، در حوزه بخش مرکزی شهرستان قائم‌شهر واقع است. در مرداد ماه ۱۳۹۰بنا بر پیشنهاد وزارت کشور، روستای قادیکلا ارطه مرکز دهستان بیشه سر از بخش مرکزیشهرستان قائم‌شهر به شهر تبدیل شد و به عنوان شهر ارطه شناخته شد. تعداد جمعیت این شش روستا بیش از ۱۰ هزار نفر، می‌باشد. شهر دارای کتابخانه عمومی، مدارس دوره‌های مختلف تحصیلی، ۵۷۰ هکتار زمین کشاورزی دیم، ۹۰۵ هکتار زمین کشاورزی آبی، یکهزار و ۶۶۵ طرح هادی اجراء شده، ۱۲ اب بندان، ۶۴۵ هکتار سطح زیر کشت برنج و ۹۰هکتار سطح زیر کشت صیفی جات نیز می‌باشد.

در سفرنامهٔ ناصرالدین شاه اشاره شده‌است که ارطه منطقه ایی باتلاقی بوده و مشکل تردد در آن وجود داشته‌است، وقتی ایشان از راه شاه عباسی می‌گذشتند و از نقاط مختلف مازندران دیدن می‌کردند وقتی از منطقهٔ ارطه که جزء علی‌آباد است عبور می‌کردند این ناحیه آنقدر باتلاقی بود که اسبهایشان در گل و لای گیر کرد و مشکل تردد داشتند؛ که این خود گواهی است بر بالا بودن سطح آب ارطه. نخست در این منطقه نواحی جلگه ایی اختصاص به کشاورزی داشته و فقط زمین‌های زراعی مردم در آن واقع بوده و مردم خود در کوهپایه‌ها و ارتفاعات مستقر بودند و این ادامه داشت تا اینکه فردی به نام میرزا جعفر غیبی ارطه‌ای با کانال کشی و حفر نهرهای زراعی و هدایت آن‌ها به سمت آبندانها مشکل باتلاقی بودن این ناحیه را حل کرد.

پوشش گیاهی و جنگلی

اولین و کم ارتفاع‌ترین روستا قادی‌کلاارطه می‌باشد که امامزاده سید مهدی را بر بلندای تپه‌ای زیبا در دل خود جای داده و مرتفع‌ترین و جنوبی‌ترین روستاافراتخت با طبیعتی بسیار بکر و زیبا همراه با جنگل‌های طبیعی (جنگلی با نام محلی شالتماس که برگرفته از نام شاه طهماسب می‌باشد) و همچنین قدمت تاریخی در دامنه‌های کوهپایه شمالی جنگلهای البرز قرار گرفته و زمستانها آب و هوایی نسبتاً سرد تر ولی به ندرت برفی از مرکز شهر داراست.

پیشینه تاریخی

کتاب «تاریخ مازندران باستان» تألیف طیار یزدان پناه لموکی به نقل از تاریخ تبرستان ابن اسفندیار آورده‌است که ارطه: دهستانی است به ظاهر باستانی دارای مجموعه‌ای از چند روستا با نام‌های کشی کلا(kasikeIa)، جوجاده (jojadeh)، قادیکلا(qadikeIa)، قاسم خل (qasemxeI)، ابوخل (aboxel) – و بورخل (borxel)- واقع در هشت کیلومتری شمال خاوری قائم شهر (شاهی سابق) است که دانسته نیست از چه زمانی به این نام شهرت یافته‌است. از پسوند خل (xel) در آخر سه نام «قاسم خل»، «ابوخل» - و «بورخل» - برمی آید که منطقهٔ مورد نظر نیز بعد از اسلام محل دامداری بوده‌است؛ زیرا خل در گویش مازندرانی به معنی «بنه» است.

در زمان خاندان بنی امیه حکومت عرب در جهت کنترل و تسلط بر نواحی جنوبی دریای خزر اقدام به برقراری ۴۴ پاسگاه نظامی از آستارای کنونی تا استرآباد یا گرگان کنونی کرد که یکی از مهم‌ترین این پاسگاه‌ها قلعهٔ نظامی آرتا بود. این ۴۴ پاسگاه نظامی به «دینه سر» که در واقع معنایش «محافظ» دین است، مشهورند. در قلعهٔ نظامی آرتا فرمانده‌ای به نام بنی عباس با ۳۳۰ سرباز بر نواحی قائم شهر کنونی و ارطه و ساری کنونی حکومت می‌کرد.

آثار باستانی

فهرست آثار باستانی ملی ثبت‌شده

• حمام بورخیل ارطه، به شماره ثبت ۱۲۵۵۸

حمام بورخیل ارطه مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان قائم شهر، بخش مرکزی، روستای بور خیل ارطه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۵۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• تپه دینه کفشگرکلای ارطه به شماره ثبت ۱۰۲۷۳

تپه دینه کفشگرکلای ارطه مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان قائم شهر، روستای کفشگرکلای ارطه واقع شده این اثر در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۲۷۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

• امامزاده سید مهدی قادیکلاارطه

امامزاده بر بلندای تپه قرار داشته و سال‌های نه چندان دور چشمه‌ای از آن می‌جوشید.

پیرتکیه ارطه

پیر تکیه ابوخیل ارطه مربوط به دوره انتهای حکومت صفویان می‌باشد از آثار باستانی که با خشت کل وساروچ وبا نقاشی‌های زیبا روری دیوار خارجی وداخلی بنا شده‌است.

مشاهیر و نام آوران

• هادی خناری‌نژاد:ورزشکارایرانی رشته ژیمناستیک است که قهرمان جهان در رقابتهای جام جهانی ژیمناستیک در شهر «استراوا» کشور چک می‌باشد
• مطهره اسدی:شطرنج باز هشت ساله قائمشهری که در مسابقات قهرمانی رده‌های سنی جهان با کسب ۱۰ پیروزی و تنها یک تساوی موفق شد عنوان قهرمانی جهان را به خود اختصاص دهد.
• مهرداد کفشگری: بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس
• علی فتحی: قهرمان ووشو تیم ملی ایران

منابع

• ارطه، شهر شد
• 2 شهر جدید به تقسیمات کشوری اضافه شد
• نخستین شهردار شهر تازه تأسیس ارطه قائمشهر معرفی شد