شهر قروه درجزین مرکز شهرستان درگزین در استان همدان ایران است. این شهر در فاصله ۱۰۰ کیلومتری از مرکز استان می‌باشد.

قروه

در لغت‌نامه دهخدا توصیف این شهر به شرح ذیل بیان گردیده‌است:

قروه . [ق ُرْ وِ] (اِخ) قصبه‌ای از دهستان درجزین بخش رزن شهرستان همدان واقع در ۱۲۰۰۰ گزی جنوب خاوری رزن و ۹۰۰۰ گزی خاور شوسهٔ رزن به همدان. موقع جغرافیایی آن جلگه و سردسیر مالاریائی است. سکنهٔ آن ۳۲۲۰ تن. آب آن از قنات و محصولات آن غلات، انگور، لبنیات، حبوبات، صیفی. شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی زنان قالی بافی است. تابستان از طریق امیریه اتومبیل می‌توان برد. دبستان پسرانه و دخترانه، صندوق پست، درمانگاه، و حدود ۶۰ باب دکان دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۵).

البته ابن توصیف مربوط به دهه دوم قرن جاری است که طبیعتاً بسیاری از توصیفات بیان شده با تغییرات شگرفی رو به رو گردیده‌است.

درباره وجه تسميه درگزين نيز موارد زير ذكر شده اند:

1-    درگزين نامي مركب است كه از دو بخش درگز +ين ساخته شده است . "ين" در عربي در جمع مثني استفاده مي شود. در اين صورت درگزين يعني دو درگز . اين وجه تسميه به احتمال خيلي قوي صحيح است . چون از گذشته درگزين به دو بخش عليا وسفلي تقسيم بندي مي شد و اين دو درگز را باهم مي توان درگزين ناميد. مانند دلوجردين كه  معرب دلوگردين داراي دو قسمت است به نامهاي "آشاقي دلوگرد" و "يوخاري دولوگرد" . حال خود درگز به چه معناست ؟

2-   دکتر پرويز اذکايي "درگز" را داراکث/ داراکذ (= داريوش کده/ داريوش سرا/ داريوش شهر) دانسته که در تداول دّري زبانان خراسان و سپس غُزان و ترکمانان به گون? «دره‌کز/ دره‌گز» تبديل شده است. او مي گويد : نظر ما اين است که شاخه اي از طايفه يا قبيله پارتي که بومگاه ايشان ناحيت درگز (داراکت)خراسان بوده كه پس از رسيدن به سرزمين ماد در جائي نشستن گرفتند و سپس آنجا بنام عشيرتي يا نسبت مکاني ايشان «درگزين» نام گرفت. در اين صورت "ين" نسبت وقتي به "درگز" مي چسبد باهم مي شود "مال درگز" (مثل احمدين يري يعني زميني كه مال احمد است). درجزين معرب درگزين است. به قولي اين درگزها در اوايل عهد پارتي توسط تيرداد يکم اشکاني (248-214ق.م) در مناطقي از ايران بنا شدند که با شالوده نظام اجتماعي پارتيان ملازم و با خصلت کوچندگي آنان سازگار بودند. بنابراين وجه تسمي? اين محل هر چه باشد، نشان از اهميت آن در ايام پيش از اسلام دارد.

3-  مرحوم ابراهيم دهگان اراکي، آن را مرکب از دو بخش «درّه» و «گَز» و بر روي هم «دره‌گز» با پسوند نسبت تركي «ين» به معناي دره‌اي که در آنجا درخت‌گز برويد، آورده است. اما بر اساس شواهد و مدارک موجود اين وجه تسميه درست به نظر نمي‌رسد، چرا که  به علت شرايط اقليمي و جغرافيايي درخت گز در اين ناحيه به عمل نمي آيد و هيچ سابقه تاريخي نيز در اين منطقه ندارد.جزء نخست يعني «دره» را براي اين ناحيه مي توان پذيرفت زيرا همانطور كه گفته شد به علت ارتفاع پست درگزين از نواحي اطراف آن را از قديم الايام " درگزين چوققورو" يا " گودي درگزين" ناميده اند.  اما در جمع بندي به اين نتيجه مي توان رسيد كه اين نظريه صحيح نيست و نمي توان گفت درگزين يعني " جايي كه منسوب به دره­ي گز است".

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۹٬۵۴۰ نفر (۲٬۹۷۳ خانوار) بوده‌است.

موقعیت نسبی

قروه درجزین از شمال به درشهرستان آوج استان قزوین، از شرق به درشهرستان ساوه استان مرکزی، از جنوب به شهرستان فامنین و از شرق نیز به شهرستان رزن منتهی می‌گردد.

موقعیت جغرافیایی

شهر قروه در عرض ۳۵ درجه و ۲۱ دقیقه و طول ۴۹ درجه و ۱۰ دقیقه قراردارد

ارتفاع از سطح دریا

ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۷۳۵ متر می‌باشد که در کل دشت رزن ارتفاع به۱۸۵۰ متر نیز می‌رسد

آب و هوا

وجود این دشت‌ها در مجاورت نواحی مرتفع و کوهستانی باعث تولید بادهای شدیدی در سطح استان می‌شوند و همین باعث شده استان همدان از مناطق باد خیز کشور محسوب شود، متوسط سرعت باد در استان ۴ متر بر ثانیه‌است. به دلیل وجود همین عوامل و عوامل دیگر قروه را تحت تأثیر قرار می‌دهند و باعث شده آب و هوای آن کوهستانی و سرد باشد و همچنین قروه از دریاها دور است و با پیش آمدن توده هواهای هوای شمالی و غربی روی هم رفته آب و هوای قروه با همدان تفاوت چندانی نداشته باشد. قروه دارای آب و هوای سرد و یخبندان در زمستان‌ها و آب وهوای معتدل در زمستان است به دلیل زمستان‌های طولانی و سرد و یخبندان (تعداد روزهای یخبندان در قروه در سال حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ روز است) از سردترین مناطق استان همدان به‌شمار می‌آید، تابستان‌های آن تقریباً معتدل است و گرمترین ماه سال تیر و مرداد است (متوسط دما (۲۴+)و حداکثر دمای مطلق ۴۰+) و سردترین ماه سال دی و بهمن (حداقل دما ۵۰- و متوسط دمای مطلق ۳۴-) می‌باشد برخی مناطق مرتفع کوهستانی بین ۵ تا ۷ ماه پایدار می‌ماند و میزان ریزش‌های جوی در سال حدود۲/۳۱۹میلی‌متر می‌باشد

توابع

بخش قروه در جزین دارای دو دهستان به نام‌های درجزین علیا (شاهنجرین) و درجزین سفلی (درجزین) و ۵۰ آبادی می‌باشد. نام برخی از این آبادی‌ها به شرح زیر می‌باشد: کرفس، نیر، نظام آباد، میسینک، وسمق، شوند، عین آباد، منوچهر، ناکین، شاهبلاغ، سوار، درجزین، دهلق، پیری بیک، والاشجرد، رازین،احمدآباد، پلیکان، رکین، سلیلک، پشتجین، شرکت، نوار، سوزن، کاج، پلیکان، بهکندان. عمان و…

آثار تاریخی

۱- امامزاده اظهر: برج تاریخی امامزاده اظهر بن علی با گنبدی مخروطی و نوزده ترک مضرس از آثار قرن هشتم هجری به‌شمار می‌رود که بعدها در سال ۱۰۵۶ هجری قمری به فرمان شاه عباس دوم صفوی تعمیر و بار دیگر درسال ۱۳۲۹ شمسی مرمت شده‌است این بنا در تاریخ ۲/۱۲/۱۳۲۷ به شماره ۳۶۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

۲- امامزاده هود: این بنای تاریخی در روستای ینگه قلعه از توابع دهستان درجزین و در ۳ کیلومتری جنوب شرقی شهر رزن در کنار مزارع کشاورزی واقع شده‌است بقعه این امامزاده نیز مانند امامزاده اظهر بن علی دارای گنبد مخروطی بوده که در گذشته در اثر پدیده‌های طبیعی و حوادث غیرطبیعی فرو ریخته و به جای آن گنبدی نیم کره بر بالای بنا احداث شده‌است این برج ۱۲ ترک موزون دارد و از بناهای قرن هشتم هجری است که با آجر، خشت، سنگ و گچ می‌باشد. این بنا در تاریخ ۲/۱۲/۱۳۲۷ به شماره ۳۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

صنعت

قروه در جزین دارای دو واحد صنعتی فعال به نام‌های سیمان هگمتان و مواد غذایی مینو عسل می‌باشد.

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۳ خ.
• سایت رسمی شهرداری قروه درجزین
• کتاب از درگزین تا قروه- مؤلف: امیر قمری مجد