آزادشهر (شاه پسند) شهری است در استان گلستان ایران. این شهر مرکز شهرستان آزادشهر این استان است. جمعیت شهرستان آزادشهر در سال۱۳۹۵، برابر با ۹۶۱۲۰نفر بوده‌است. جمعیت شهری آزادشهر در سال ۱۳۹۵، برابر با ۴۳۷۶۰ نفر بوده‌است. از مراکز گردشگری و باستانی این شهرستان می‌توان بقعهٔ امامزاده محمد بن زید (آق امام)، پارک جنگلی و پارک زیتون تپه را نام برد. قدیمی‌ترین نام این شهر قبل از شکل‌گیری که هیچ سکنه‌ای نداشت یورونجل به معنای علف‌های هرز بود. چون رویش علف‌های هرز در این منطقه جنگلی رشدی فوق العادی داشت. نام‌های بعدی بعد از این نام نامگذاری شد. اولین قنات آب آشامیدنی آن از روستای خاندوز فعلی به میدان اصلی فعلی کشیده شد.

به آزادشهر در سال ۱۳۴۳ شهرداری اعطا شد. نام این شهر تا سال ۱۳۶۰ شاهپسند بود و پیش از تأسیس شهرداری، قره تیکن نام داشت. در سال ۱۳۶۴ با تأسیس بخشداری از بخش مرکزی رامیان جدا شد. در سال ۱۳۷۸ با الحاق روستای اکبرآباد و تیلان از رامیان و روستاهای نیمه شرقی دهانه خاندوز از بخش کوهسارات مینودشت وسعت یافت. فرمانداری در آزادشهر در سال ۱۳۸۰ مستقر شد. در سه دهه گذشته رشد چشمگیری در ضریب رشد جمعیت این شهر مشاهده شده‌است.

ریشه‌های تاریخی شاه‌پسند در تاریخ معاصر

دشت شاه‌پسند در گذر سده‌ها و هزارهای گذشته محل استقرار گروه‌ها و اقوام مختلفی بوده‌است که آثار و بقایای آن‌ها به صورت پراکنده و در قالب مکان‌های باستانی همچنان وجود داردو حکایتگر دوره‌های مختلفی از یکجانشینی و شهرنشینی می‌باشد. این مراکز سکونت گاهی و اجتماعی بنا به شرایط مختلف زمانی و رویدادهای ناگوار و خشونت بار مانند: جنگ، قتل و غارت بارها نابود شده و دوباره بخاطر پدید آمدن دوره‌های از صلح و آرامش برقرار گردیده‌است؛ و جود ده‌ها تپه باستانی که نمایانگر قلعه‌ها و دژهای نظامی و آبادی‌های مهم هستند و نیز وجود گور دخمه‌ها، کوره‌های سفال‌گری و قنات‌ها و سایر اشیا و آثار و حدس و گمان باستان شناسان و تاریخ پژوهان نشانگر وجود شهرهای مهم تا دوره اشکانیان و حتی ساسانیان در منطقه می‌باشد. پدیده شکل‌گیری آبادی‌ها و شهرها در دشت شاه‌پسند همانند سایر مناطق دشت گرگان و سپس ویرانی و نابودی آن‌ها در تمام دوران اسلامی ادامه داشت نمونه بارز آن تخریب و زوال شهرهایی مانند: دشت حلقه و جرجان (گنبد فعلی) و آبادی‌ها و غصبات اطراف آن‌ها بدست هلاکو خان مغول است. در عصر صفویه دوره ایی از اثبات و آرامش نسبی برقرار گردید و برای چندمین بار مردمان گریزان از ناامنی‌ها و چپاول برای استقرار و سکونت بسوی دشت‌ها سرازیر شدند و روستاها و شهرهایی ایجاد نمودند. نام شاه‌پسند یا شاه فسند نخستین بار در عصر صفوی شنیده می‌شود و بیانگر آن است که نامگذاری مجدد آن در زمان رضا شاه همراه با آگاهی تاریخی بوده و صرفاً به تکیه به برخی روایت‌ها و داستان‌های غیر مستند اقدام نشده‌است. بر اساس مدارک مکتوب تاریخی آزادشهر در دوره صفویه به شاه فسند معروف بوده همچنین در وقفنامه خواجه مظفرالدین بتکچی به تاریخ ۹۰۹هجری قمری شاه فسند در حوزه کبود جامه معرفی می‌گردد. در تاریخ معاصر از پایان عصر صفوی تا حضور رضا شاه و حضور دوباره مردم در دشت شاه‌پسند دوره ایی از بی‌ثباتی، ناامنی، چپاول و رقابت‌های خشونت بار میان ترکمن‌ها و مردمان بومی صورت می‌پذیرفت و برای چندمین بار روستا نشینی و شهرنشینی در پهن دشت گرگان و همچنین شاه‌پسند دچار ضعف و بحران و انحطاط می‌گردد.

دلایل نامگذاری شاه‌پسند

در سال ۱۳۴۲ خورشیدی و در عهد سلطنت محمد رضا شاه، سنگ بنای شهرداری آزادشهر گذاشته شدو دارای شهرداری مستقل گردید. با توجه به آنکه مردم از سال‌ها پیش این مکان را شاه‌پسند می‌نامیدند از اینرو در دفاتر رسمی و دیوانی اسناد دولتی و تقسیمات کشوری نیز نام شاه‌پسند را انتخاب گردید و از آن پس رسماً با عنوان شهرداری شاه‌پسند آغاز به کار کرد.

علت نامگذاری شاه‌پسند

1. ۱-وجود یک گیاه یا گل به نام شاه‌پسند
2. ۲- به دلیل حضور رضا شاه در شاه‌پسند
3. ۳- ریشه تاریخی شاه‌پسند در تاریخ معاصر

نام یک گل (verbena)

گل شاه‌پسند یک سرده از تیره شاه‌پسندیان است و شامل ۲۵۰ گونه از گیاهان فصلی و دائمی یا گل‌های نیمه چوبی است که دارای خواص دارویی می‌باشد. این گیاه بومی اروپا و آمریکا می‌باشد که در شرایط طبیعی و آب و هوایی خزری از جمله منطقه آزادشهر رشد می‌کند و در بهار و تابستان و پاییز گل می‌دهد. تعداد انگشت شماری این فرضیه را مطرح می‌کنند که شاید علت نامگذاری شاه‌پسند به دلیل رویش این گیاه بوده‌است البته این فرضیه قابل پذیرش نیست. زیرا این گل بومی اروپا و آمریکا بوده و بعدها به عنوان گل تزیینی وارد ایران شده‌است همچنین سند معتبری وجود ندارد که این گیاه در دشت شاه‌پسند می‌روییده‌است.

به دلیل حضور رضا شاه در شاه‌پسند

از سال ۱۳۰۷تا ۱۳۱۷ خورشیدی رضا شاه ۱۲ بار به استرآباد آمده و در کاخ موزه گرگان اسکان داشته‌است. او در سال ۱۳۱۳ خورشیدی از منطقه و شهر رامیان بازدید داشته‌است در یکی از سفرها به خاطر نظارت بر عملیات راه‌سازی شاه‌پسند خوش ییلاق وارد دشت شاه‌پسند شده و ساعاتی در این مکان توقف می نماید داستان‌های گوناگونی بیان می‌شود که نام شاه‌پسند به میمنت و مبارکی حضور رضا شاه در منطقه و تعریف و تمجید وی از موقعیت مکانی و طبیعی آن نام‌گذاری کرده‌اند. ظاهراً رضا شاه دربارهٔ مستعد بودن منطقه برای کشاورزی و اهمیت راه‌های ارتباطی شاه‌پسند تاکیید کرده و ساخت منازل جدید و استفاده از مصالح مقاوم و انتقال کوه نشینان و مهاجران به شاه‌پسند توصیه نیز داشته‌است. اغلب افراد کهنسال و قدیمی دلیل نامگذاری شاه‌پسند را صرفاً حضور شخص رضا شاه عنوان کرده انداما مدرک معتبر، نوشته مستند و قابل اعتنایی در این باره بدست نیامده است.

ریشه شاه‌پسند در تاریخ معاصر

به نظر می‌رسد مستندترین اخباری که می‌توان دربارهٔ مبنا و ملاک نامگذاری شاه‌پسند در زمان شکل‌گیری و حتی در روزهای تأسیس شهرداری مورد توجه قرار داد استناد به سایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین وجود وقفنامهٔ سال۹۰۷هجری مظفرالدین بتکچی به رشته تقریر درآمده‌است. با توجه به وجود یک آبادی و روستا تا اواخر دوره صفویه به نام شاه فسند محتمل است که شخص شاه یا دولت وی به این پیشینه آگاه بوده و از میان پراکندگی نامهای محلی نام شاه‌پسند را برای این مکان تاریخی برگزیده‌اند.

فراورده‌ها

مرکبات -آلوجات - غلات - گندم - جو - برنج- کلزا

موقعیت

محل تلاقی مسیر ارتباطی ۳ شهر بزرگ گنبد کاووس و گرگان و شاهرود بوده و مسیر ارتباطی شمال کشور به مشهد از این شهر می‌گذرد. به نحوی که از شمال به شهرستان گنبد کاووس، از غرب به مرکز استان (گرگان)، از شرق به جنگل گلستان و استان خراسان و از جنوب هم به شهرستان شاهرود و استان سمنان محدود می‌شود. گرچه شواهد تاریخی بازمانده اندکند، اما می‌توان انتظار داشت به سبب همین موقعیت تاریخی از دیرباز آزادشهر محل سکونت بوده باشد؛ خاصه از آن رو که در نزدیکی آن امام زاده و زیارتگاه است و اصولاً چنین زیارتگاهی در اماکن مسکونی بنا می‌شود و محل اجتماع است. به نظر می‌رسد آنجاها که در متون تاریخی کهن از «دروازهٔ جرجان» یاد می‌شود، اشاره به نام روستایی باشد که هسته‌ای اولیهٔ همین آزادشهر کنونی است. مثلاً گفته شده‌است که محمد بن جعفر صادق، فرزند امام ششم شیعیان در «باب جرجان» کشته، و به خاک سپرده شد.

منابع