بانه‌وره یا بانِوْرِه (به کردی: بانەوڕێ) یکی از پنج شهر شهرستان پاوه در استان کرمانشاه می‌باشد که از نظر جمعیت در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، با جمعیت ۳۰۴۳ نفری خود، در شمار بیستمین شهر پرجمعیت استان کرمانشاه است و هم‌چنین مرکز دهستان شیوه‌سر نیز می‌باشد که در سال ۱۳۹۰ به شهر تبدیل گشت. اهالی بانه‌وره، مردمانی کرد از ایل جاف از طایفهٔ امامی هستند که در اوایل انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در این منطقه گرد هم آمدند و رفته‌رفته این شهر را به‌وجود آوردند. البته عده‌ای از این مردم هم‌اکنون در کردستان عراق زندگی می‌کنند.

تاریخچه

تأسیس

مردمان این شهر، بیشتر آنها از طایفهٔ امامی هستند. طایفهٔ امامی نیز از طوایف اتحادیهٔ ایلی مهم و نیرومند و معتبر کردستان هستند و در امور داخلی کاملاً خودمختار و مستقل هستند که قدمتی چندصدساله دارند. این طایفه در گذشته، زمستان‌ها به ناحیهٔ گرمسیری لاوران، دروله سفلی و علیا، کلور، کانی‌سالار، دره‌یاب، [[سیمان (پاوه)|سیمان، کوله‌ی امین و… که گرمتر بوده مهاجرت می‌کردند و در تابستان‌ها به ناحیهٔ سردسیری همچون شاهو، میگوره، هانه‌سلیمان و سوروان و… مهاجرت می‌کردند. همچنین عدهٔ زیادی از این طایفه نیز در کردستان عراق ساکن هستند. قدمت این شهر از نظر مسکن دائمی مردم؛ به حدود ۱۳۵۹ شمسی و اوایل انقلاب ۱۳۵۷ ایران برمی‌گردد. در سال ۱۳۵۹ با شروع جنگ ایران و عراق مردم چند روستای امامی که در مرز عراق و ایران بودند، زمینی که اکنون در سکونت دارند قسمتی از زمینهای میوی که از گذشته در مالکیت مردم بلئی بود و قسمتی از آن نیز در مالکیت روستای خانقاه بوده (که این قسمت نیز املاک طایفه موسی‌زاده در خانقاه بوده‌است که این طایفه نیز اصالتی بله ای دارند) به مبلغ ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ تومان خریداری نموده قسمت اعظم زمینی که بانوره امروزه در آن واقع است جزء املاک موسی بله ای (جد چهارم طایفه‌های موسی‌زاده و شریفی و محمودی؛ قسمت سبزرنگ شجره نامه مردم بله ای) بوده‌است؛که کم‌کم جمع زیادی از مردم طایفه امامی، در روستا جمع می‌شوند و رفته‌رفته آن را آباد می‌کنند. در سال ۱۳۹۰ نیز با تصویب وزیران عضو کمیسیون سیاسی و دفاعی و بنا به پیشنهاد وزارت کشور، به شهر تبدیل گشت.

وجه تسمیه

• روایتی در این مورد هست: اینکه در قدیم، مردم هورامی‌زبانِ خانقاه در زمینی که به اندازه هموار بوده پنبه کاشته‌اند و در زبان اورامی، زمین هموار و نسبتاً بلند را «بان» و به پنبه «وره» به همین مناسبت روستا را به نام «بانه‌وره» نام نهاده‌اند. طایفه‌های بزرگ امامی قبل از ساکن شدن در بانه‌وره، کوه‌های اطراف و چشمه‌های پرآب آن مانند زیستگاه تابستانی میگوره محل ییلاقی آنها بوده‌است و در فصل گرما همراه دام‌های خود به این محل سفر می‌کردند و در فصل سرما نیز به گرمسیر یعنی محل اصلی زندگیشان برمی‌گشتند.
• البته روایتی دیگر هم هست: اینکه از داستان قدیمی نشأت می‌گیرد که در گویش هورامی کلمهٔ بانه‌وره، به معنای «بام فروریخته» است.

جغرافیا

بانه‌وره در ۱۱۰ کیلومتری مرکز استان و در ۱۷ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان پاوه با مساحتی ۱۰۰ هکتاری قرار دارد که یکی از مرتفع‌ترین مکان‌های منطقهٔ اورامانات نسبت به سطح دریاست و در میان کوه‌های شاهو و آتشکده، ریاوکو و ماکوان محصور گشته‌است. مردمان بانه‌وره به زبان کردی و گویش کردی مرکزی سخن می‌گویند و هم‌چنین این شهر برخلاف شهر پاوه که به گویش هورامی سخن می‌گویند، به لهجهٔ جافی سخن می‌گویند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۳٬۱۸۷ نفر (۸۹۱ خانوار) بوده‌است.

افراد سرشناس

یوسف بیگ امامی

یوسف بیگ امامی، شاعری از همین طایفه است که در دورهٔ «محمد پاشا فرزند کیخسرو بیگ» زیسته‌است و به زبان کردی‌هورامی شعر می‌گفته‌است؛ که علاءالدین سجادی در کتاب خود، «تاریخ ادب کردی» به‌عنوان شاعری گمنام از او نام برده‌است. پیرمرد، شاعر سرشناس مردمان کرد نیز در روزنامهٔ «ژین» از وی نامبرده و شعری کردی‌هورامی از او را به کردی‌سورانی ترجمه کرده و در شمارهٔ ۱۳۰۲ روزنامهٔ ژین منتشر نموده‌است. مزار او اکنون در منطقهٔ «برمیل» در روستای دروله از شهرستان جوانرود است. دیوان شعر وی که بیشتر آن در باب و مضامین خداشناسی و دینی است و در سال ۲۰۰۹ میلادی در عراق به اهتمام و آماده‌سازی حکیم ملا صالح چاپ و منتشر شد.

حسین کوهکن

حسین کوهکن با نام اصلی حسین عثمانی، یکی‌دیگر از افراد سرشناس این شهر است که با داشتن تنها یک پا به مدت ۱۹ سال به کندن صخره‌ای در منطقهٔ میگوره از توابع بانه‌وره مشغول بوده که در نهایت غار سنگی حسین کوهکن را از آن می‌سازد که به خاطر همین کار فرهاد ثانی (دوم) یا فرهاد سدهٔ بیستم نیز مشهور است. او در ۹۳ نیز برای کمک مجهزسازی مدارس بخش باینگان نیز، حاصل دست‌رنج خود به آنها می‌بخشد. او هم‌چنین به چند مسجد دیگر در بانه‌وره نیز کمک کرده‌است و اعمال خیرخوانهٔ خود دریغ نکرده‌است.

خالو حسین در اوایل انقلاب ۱۳۵۷ ایران با جسمی معلول، یک کلنگ و بیل شروع به تراشیدن صخره می‌کند تا برای خود کاشانه‌ای مهیا کند. او ۱۹ سال از عمر خود را برای ساخت خانه‌اش صرف می‌کند و جالب اینکه تمام این مدت این کار را با یک کلنگ و بیل انجام داده‌است. کلنگی که خود او آن را بسیار دوست می‌داشت و اعتقادش بر آن بود که جنس کلنگش از الماس است.

عبدالرحمان می‌رانی

عبدالرحمان می‌رانی، یکی از فیلم‌سازان اهل این شهر است که فیلم مستند «فرش چوب» را به تهیه‌کنندگی مؤسسهٔ هنرسرای قانون را ساخت و برندهٔ جوایزی چون: «جایزه ویژهٔ جشنواره فیلم‌های مستند بانسکو»، «لوح تقدیر و مدال نقرهٔ یونیکا» در بیست و چهارمین جشنوارهٔ ملی و دوازدهمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم کوتاه تهران و هم چنین موفق به دریافت جایزهٔ فرانسوا اود از جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم کوتاه هامبورگ و جایزهٔ بهترین فیلم کوتاه مستند از جشنواره بین‌المللی فیلم لیدز شد.

عبدالرحمان در سال ۱۳۵۵ متولد شده‌است و فارغ‌التحصیل الهیات، گرایش علوم قرآن و دارای مدرک کارگردانی از انجمن سینمای جوان، واحد تهران است.

چنور می‌رانی‌زاده

چنور می‌رانی‌زاده نویسنده، بازیگر و کارگردان بانه‌وره‌ای است که در اولین تجربهٔ بازیگری خود در سال ۱۳۸۵ در فیلم کوتاه «به وسعت تاریخ» و بعداً نیز در فیلم کردی‌زبان «چیرۆکی ئاگر (داستان آتش)» بازی کرد. در سال ۱۳۹۱ فیلم کوتاه کردی‌زبان «آشنایی» را به نویسندگی و کارگردانی خود و تهیه‌کنندگی معصوم صفیعی ساخت.

چنور می‌رانی‌زاده، در سال ۱۳۵۸ در منطقهٔ امامی متولد گشته و ساکن شهر پاوه هستند و دارای مدرک کارشناسی فرش و کارشناسی حسابداری است.

جستارهای وابسته

• سریاس
• باینگان
• اورامان
• کوه شاهو

منابع

منابع چاپی

• حبیبی، پژمان. زندگی‌نامه حسین کوهکن: پهلوان و هنرمند معاصر کُرد. سنندج: زانست و آراس، ۱۳۹۰. ۱۴۴. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۹۱۱۲۲۶۵. 
• ئاشنا، ئومێد. پیره‌مێرد و پێداچوونه‌وه‌یه‌کی نوێی ژیان و به‌رهه‌مه‌کانی (پیرمرد و بازنگری جدیدی بر زندگی و آثارش). هه‌ولێر (اربیل): ده‌زگای چاپ و بڵاوکردنه‌وهٔ ئاراس، ٢٠٠١. ٤٤٨. 
• خالدی‌مکی، محمد. جاذبه‌های گردشگری اورامانات، غار قوری قلعه بزرگ‌ترین غار آبی آسیا و درازترین غار ایران. کرمانشاه: مؤسسهٔ فرهنگی، هنری و سینمایی کوثر، ۱۳۸۳. ۱۴۴. شابک ‎۹۶۴۷۰۳۱۶۶۱. 
• مرادزاده، فاطمه. «چهره خبر: «خالو حسین» کوهکن، خیر مدرسه ساز شد» (PDF). جام‌جم (تهران، ایران)، no. ۴۱۱۷ (۲۰ آبان ۱۳۹۳): ۲۰ (آخر). بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۰۷ آوریل ۲۰۱۴ 

پیوند به بیرون

• «خالو حسین کوهکن»، خیّر مدرسه‌ساز شد. در روزنامهٔ جام‌جم
• فیلم مستند «فرش چوب» به کارگردانی «عبدالرحمان می‌رانی» در یوتیوب
• قسمت کامل حضور خالو حسین کوهکن در برنامهٔ ماه عسل شبکه سوم سیما در آپارات
• گفت‌وگو با عبدالرحمن می‌رانی، کارگردان شهیر بانه‌وره‌ای؛ داستان مفصل فرش چوب و دیگر آثار ایشان در ده‌نگی بانه‌وره