هیدج یکی از شهرهای استان زنجان است که در فاصله ۷۳ کیلومتری شهر زنجان قرار دارد. زبان مردم این شهر ترکی آذربایجانی با لهجهٔ خاص هیدج است. این شهر زادگاه حکیم هیدجی است.

جمعیت

این شهر واقع در بخش مرکزی شهرستان ابهر، بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰، جمعیتی بالغ بر ۱۳٬۰۰۳ نفر، متشکل از ۶٬۶۶۱ مرد و ۶٬۳۴۲ زن در قالب ۳٬۷۶۴ خانوار داشته‌است.ولی از نظر خدماتی در رده چهاردهم استان و پایین‌تر از خدابنده قرار دارداین شهر در بین شانزده شهر استان رتبه پنجم جمعیتی بعد از مراکز شهرستان‌های زنجان، ابهر، خرمدره و قیدار (خدابنده) را داراست. این شهر در بین شانزده شهر استان رتبه پنجم جمعیتی بعد از مراکز شهرستان‌های زنجان، ابهر، خرمدره و قیدار (خدابنده) در رتبه چهارم به لحاظ محدوده خدماتی و قانونی و بزرگتراز قیدار (خدابنده) می‌باشد

صنایع

شهر هیدج جزء بزرگترین تولیدکنندگان کفش کشور می‌باشد که البته در زمینه تولید کفش بچه گانه مقام اول را در کشور دارد شهرک صنعتی هیدج دارای شرکت‌هایی تولیدی در زمینه بسته‌بندی و بوجاری حبوبات - تولید لوله - سیم و کابل - صنایع چوب و… می‌باشد.

پیشینه - وضعیت

این شهر دارای حوزهٔ علمّیهٔ دینی است که قدمت بنای آن به بیش از یک ونیم قرن می‌رسد و در دوران فعالیت خود منشأ خیر و برکت فراوان بوده و مردان فاضل و ادبای فر هیخته‌ای را در دامان خود پرورده‌است که از جملهٔ آنان می‌توان به مرحوم حکیم هیدجی، مرحوم ملا غلامرضا اصولی، مرحوم ملا نظر علی هیدجی، مرحوم حاج ملا محمد حسین فخیمی (معروف به حاج آخوند) مرحوم حاج شیخ عبدالرحمان محمدی، مرحوم حاج شیخ فضایل فاضلی و شیخ کاظم صدیقی شیخ فرج اله واعظی و … اشاره کرد. این شهر دارای افراد رده بالایی در عرصه سیاست و نظامی و فرهنگی و مذهبی همچون امیر سرتیپ آراسته معاون اماد اجا و مصطفی مرسلی ودکتر اصغر مهاجری و دکتر سید محمد حسینی و ادبا و شاعرانی مانند ملا محمد علی معروف به حکیم هیدجی، عوضعلی صالحی معروف به رهگذر هیدجی می‌باشد .

در گذشته مردمان آن را «هیه» می‌نامیدند که در آن دروازه و کاروانسرا برای استراحت کاروان بوده، نام هیدج از هودج یا محمل گرفته شده که در زمان‌های گذشته برای حمل بزرگان استفاده می‌شده، قدمت این شهر به زمان‌های دور برمی گردد ولی از زمانی که دختر شاه خدابنده سلطان محمد خدابنده که مقبره آن در گنبد سلطانیه است، هنگام عبور از آن شهر که آن زمان روستایی دور بوده، دخترش دچار بیماری شدیدی شده و بعد از مداوا در همان مکان فوت می‌کند. از آنجا که این منطقه آب و هوایی بسیار مطبوع داشته در همان‌جا دخترش را دفن و مقبره‌ای زیبا از سنگ مرمر سفید برایش می‌سازد که اکنون اثری از آن نیست.

این شهر دارای حوزهٔ علمّیهٔ دینی است که قدمت بنای آن به بیش از یک ونیم قرن می‌رسدکه از اساتید معروف آن می‌توان به ملا علی جان اشاره نمود.

جمعیت هیدج در سال ۱۳۴۵ درحدود (۴۷۰۰ نفر) در سال ۱۳۵۵(۶۲۱۲ نفر) در سال ۱۳۶۵ (۹۱۰۷نفر) در سال ۱۳۷۵ (۱۰۷۲۷ نفر) بوده‌است و نسبت جمعیت شهری هیدج نسبت به شهرستان به ترتیب ۱۵درصد، ۱۰ درصد، ۹در صد بوده‌است که یک سیر نزولی داشته‌است. هیدج مساحت این شهر در حدود ۵ کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۱٬۶۲۷ متر می‌باشد. به دلیل وجود شیبب و کوه‌های شمالی و جنوبی این شهر دارای منابع آب زیادی می‌باشد و به دلیل وجود منابع آب سطحی و زیر زمینی فعالیت‌های کشاورزی رونق زیادی دارد و به لحاظ آب هوایی جزءاقلیم خیلی سرد. معتدل می‌باشد.

این شهر به لحاظ تقسیمات سیاسی اداری در دهه‌های گذشته دچار تحولاتی گردیده، به‌طوری‌که از سال۱۳۵۷جزء شهرستان ابهر بوده و با تغییراتی که در سال۱۳۷۶در تقسیمات سیاسی اداری شهرستان رخ داد خرمدره از ابهر منتزع و با الحاق شهر هیدج و روستاهای همجوار، شهرستان جدیدی بدون لحاظ کردن ویزگی‌های طبیعی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی شکل گرفت بار دیگر در سال ۱۳۷۸ این شهر از شهرستان خرمدره منتزع و به شهرستان ابهر الحاق گردید.

با به وجود آمدن این تغییرات در تقسیمات سیاسی اداری منطقه و تغییر مرزها و رقابت بین شهرهای منطقه به ویژه مراکز این دو شهرستان، هیدج به دلیل شرایط ذکر شده دچار دستخوش تغییراتی در خصوص زیر ساخت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گردید. به‌طوری‌که شهر هیدج از قدیم‌الایام به عنوان مرکز تجاری و خدماتی و فرهنگی منطقه عمل می‌نمود و حوزه نفوذ آن نه تنها شهرها و روستاه‌های همجوار بلکه مناطق خدابنده، سلطانیه و طارم را نیز شامل می‌شد.

منابع

• انتشارات قم، ملا محمد علی عسگری، دیوان اشعار. تهران: نشر، ۱۳۷۰.
• عوضعلی صالحی، دیوان رهگذر هیدجی جلد اول و دوم، فایل در فایل. چاپ دوم تهران: نشرسلسال۱۳۸۶،
• نسیمی از ابهررود، انجمن شعرا ۱۳۷۰، ص ۱–۲
• دیوان حکیم هیدجی، انتشارات قم ۱۳۶۵
• دیوان رهگذر هیدجی، عوضعلی صالحی۱۳۸۶