شهرستان سراب یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است که در شرق آن قرار دارد. شهر سراب مرکز این شهرستان است.

مساحت شهرستان سراب ۳٬۴۵۲ کیلومتر مربع است که بعد از شهرستان تبریز و شهرستان مراغه در جایگاه سوم پروسعت‌ترین شهرستان‌های استان قرار دارد.

تقسیمات کشوری

• بخش مرکزی شهرستان سراب
• شهرک اسبفروشان
• دهستان ابرغان
• دهستان حومه
• دهستان رازلیق
• دهستان صائین
• دهستان ملایعقوب (اردها)

شهرها: سراب

• بخش مهربان
• دهستان اردلان
• دهستان آلان برآغوش
• دهستان شربیان
• دهستان عسگرآباد
• شهرها: مهربان، شربیان، دوزدوزان
• روستای هدف گردشگری اردها
• روستای زیبای دامنه بزغوش: جهیزدان

تاریخ

پیش از اسلام نام این شهرستان تاسال ۳۶۵هجری قمری سراو سراره بوده‌است.

قدمت این شهرستان آنطوری‌که از مدارک و کتاب‌های موجود در این زمینه بر می‌آید به دوره پیش از اسلام برمیگردد. وجود کتیبه اورارتو، تپه‌های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهرنشینی بود. حتی پاره‌ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته‌های اورارتویی دارند همچنین، آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال‌های ۶۸۵–۷۳۰ ق. م می‌رساند.

در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتو مبین این مطلب است و با عنایت به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته‌است، از قدیم الایام مورد توجه بوده‌است وجود آثار و علائم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان می‌دهد که سراب از پرجمیعت‌ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده‌است. یکی از شاخه‌های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می‌رسیده‌است و یکی دیگر از شاخه‌ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکی‌های سراب می‌گذشته‌است.

وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد. آثار بدست آمده از دوره اورارتورها (معاصر مادها) به خط میخی نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می‌باشد. این دو سنگ نبشته نشان از فتح نامه شاهان اورارتور هاست. وجود این دو کتیبه نشانگر اهمیت این منطقه در آن زمان‌ها می‌باشد اما معلوم نیست که شهرهای مفقود شده یاد شده در کتیبه‌های اورارتویی در کجا و کدام نقطه واقع هستند مسلماً مراکز مزبور مهم و سوق الجیشی بوده که در حوالی این کتیبه‌ها قرار داشتند. تاریخ نویسان قدیم تاریخ سراب را با تاریخ اهر و ارسباران به هم آمیخته دانسته‌اند.

مراکز تمدن عهد باستان، معمولاً پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی‌شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت‌ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه‌های باستانی، تل‌ها و سفالینه‌های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبیّن اهمیت آن، در دوره ساسانی است.

پس از اسلام

در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکم رانان بود.

شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود. نوشته‌اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آن جا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنه صائین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.

در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با جانی بیگ خان از اولاد جوجی خان بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکم رانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل و میانه از شهرهای مهم به‌شمار می‌رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این شهرها و موقعیت سوق الجیشی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد؛ و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران‌ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.

به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب‌نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم‌اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش‌ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود.

آثار باستانی

مسجد جامع سراب، امامزاده (بزرگ) سراب ،تیمچه حاج ملک، سنگ نبشته میخی اوراتویی رازلیق، کتیبه سنگ نبشته میخی اوراتوئی نشتبان، تپه باستانی (قلعه جوق) ،تپه پوللو موللی،حمام جلالی که تغییر کاربری داده و به موزه مردم شناسی آذربایجان تبدیل شده است،مسجد تاریخی اسفستان که اکنون آثار کمی از این بنا باقی مانده است ودر کنار آن مقبره ای مغولی موجود است،کاروانسرای سنگی تاریخی شاه عباس،پل و برج تاریخی گاو دوش آباد،کول تپه روستای آناقیز،چهار طاق ساسانی آغمیون از جمله آثار تاریخی شهرستان سراب است.

جغرافیا

شهرستان سراب با مساحت ۳۵۶۰کیلومترمربع در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های مشکین شهر و هریس - از شرق به استان اردبیل - از جنوب به شهرستان میانه و از غرب به شهرستان بستان‌آباد محدوداست. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا ۱۶۵۰متر می‌باشد. مساحت شهرستان سراب ۶/۷درصدکل مساحت استان را تشکیل می‌دهدکه از این لحاظ دررده ششم قرار دارد. براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دوبخش (مرکزی و مهربان) ۹ دهستان و۴ نقطه شهری به نام‌های سراب - مهربان- شربیان ودوزدوزان می‌باشد. تعدادآبادی‌های دارای سکنه شهرستان ۱۲۸می‌باشد. شهر سراب در حال حاضر از طریق جاده بستان آباد به شهر میانه ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد که در صورت احداث یا مرمت جاده سراب به میانه این فاصله به ۶۵ کیلومتر کاهش می‌یابد که نقش به سزایی در خارج کردن منطقه ارسباران از بن‌بست با وجود ۱۲ شهرستان در آن دارد

کشاورزی و باغداری و دامداری

این شهرستان با زمین هموار و حاصلخیز از نظر کشاورزی مستعد است. کشت محصولات کشاورزی زیر از عمومیت بیشتری برخوردار است. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، خیار، گوجه فرنگی و حبوبات این شهر دارای شهرت بسیاری است. همچنین باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو شهرستان سراب از محبوبیت خاصی در استان وایران برخوردار می‌باشد.

لبنیات این شهرستان نیز جای خود داشته و در سراسر کشور مشهور بوده و از کیفیت و عطر و طعم خاصی برخوردار است که از روستاهای اطراف یا مغازه‌های واقع در خود شهرستان قابل دسترسی است.

آب وهوا

شهرستان سراب به واسطهٔ قرار گرفتن مابین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است که در تابستان معتدل و در زمستان‌ها دارای آب و هوای سرد است. سراب یکی از نقاط سردسیر کشور به‌شمار می‌رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به‌طور متوسط۱۵۰ تا ۱۴۸ روز در سال است. مقدار بارنده‌گی سالانه از ۲۵۰ میلی‌متر در نقاط پست تا ۴۸۰ میلی‌متر در ارتفاعات متغیر است. محدودهٔ شهرستان سراب به جز در قسمتی کوچک از منتهی‌الیه شرق خود که آب خیز اصلی رودخانهٔ آجی‌چای است، نزولات جوی جاری شده در سطح این شهرستان از طریق ۱۰ شاخهٔ اصلی به سمت آجی‌چای سرازیر و توسط آن از منطقه خارج می‌شود. مهم‌ترین رودخانه‌های جاری در منطقه عبارتنداز سوین، آغمیون، پسلر، و تاجیار که از دامنه‌های سبلان نشاُت گرفته و از شمال شهر به سمت جنوب جریان می‌یابند و رودخانه وانق‌چای که از کوه‌های بزقوش سرچشمه می‌یابد، در جنوب سراب با پیوستن به سایر رودخانه‌ها، آجی‌چای را تشکیل می‌دهد و در منطقهٔ مهربان، رودخانهٔ ارزنق به آن‌ها ملحق می‌شود. روی‌هم‌رفته شهرستان سراب یکی از مناطق نسبتاً پرآب استان آذربایجان شرقی به‌شمار می‌رود و علاوه بر آب‌های سطح‌الارضی تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه و قنات نیز در منطقه وجود دارد. باید متذکر شد به دلیل خشکسالی سال‌های اخیر، تعدادی از این چشمه‌ها و قنات‌ها خشک شده‌اند. بالغ بر ۱۸۰۰ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق نیز در سطح شهرستان وجود دارد که در فصل برداشت آب (فصل زراعی) جمعاً ۱۶۸ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی در این شهرستان برای مصرف در امر کشاورزی برداشت می‌شود. به لحاظ وقوع خشکسالی در برخی نقاط، ارتفاع آب‌های زیرزمینی حتی تا۲۰ متر کاهش یافته‌است.

جمعیت

بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت سراب برابر ۱۳۲۰۹۴ نفر بوده‌است و بر اساس آمار سال ۹۰ جمعیت سراب برابر ۱۳۱۹۳۴ نفر بوده‌است.

گویش و زبان

مردم این شهرستان به ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند.

باشگاه فرهنگی ورزشی سرابجوان

باشگاه فرهنگی ورزشی سرابجوان که اولین باشگاه ورزشی به ثبت رسیده در شهرستان سراب می‌باشد، دربهمن ماه سال ۱۳۹۰ تشکیل شده‌است. باشگاه فرهنگی ورزشی سرابجوان در زمینه جذب و پرورش استعدادهای این شهرستان و همچنین در زمینه‌های فرهنگی ید طولانی دارد، این باشگاه با مدیریت حرفه‌ای خود تا بدین روز عناوین و مقام‌های قهرمانی فراوانی در سطح شهرستان و استان آذربایجان شرقی به دست آورده‌است … سایت رسمی باشگاه فرهنگی ورزشی سرابجوان

دانشگاه‌ها

دانشگاه آموزشی و تحقیقاتی علوم پزشکی سراب

دانشگاه آزاد اسلامی واحد سراب

دانشکده علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی سراب

دانشگاه آزاد اسلامی مرکز مهربان

دانشگاه پیام نور سراب

دانشگاه پیام نور شربیان

دانشکده علوم پزشکی سراب وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز

دانشکده فنی و حرفه‌ای پسران سراب

پیوند به بیرون

پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی شهرستان سراب سایت اطلاع‌رسانی شهرستان سراب پایگاه اطلاع‌رسانی صدای سراب

منابع