خَلیل‌شهر از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است. این شهر، در بخش مرکزی شهرستان بهشهر قرار دارد. این شهر پنج کیلومتر بعد از شهر بهشهر واقع شده‌است.

جمعیت خلیل‌شهر در سال ۹۵، برابر با ۱۹٬۴۲۱ نفر گزارش شده‌است. جمعیت خلیل‌شهر را در سال ۱۳۸۹ خورشیدی ۱۵۰۰۰ نفر و وسعت محدوده و حریم شهر برابر ۱۵۰۰ هکتار ذکر کرده‌اند. مردم خلیلشهر به زبان مازندرانی سخن می‌گویند.

این شهر پیش از این از روستایی به نام خلیل‌محله از توابع دهستان‌های پنج‌هزاره مرتبط با بخش گلوگاه بوده‌است. خلیل‌شهر، شهر نوبنیادی است که از تجمیع روستاهای ملامحله، گت زمین، رباط، مالیکلا، کشیرخیل، عموزادمحله، علمدارمحله، رکاوند، و کلاک به‌وجود آمده‌است. مرکز خلیل‌شهر بین محله رباط و علمدارمحله‌است. شهر نوبنیاد خلیل‌شهر به عنوان چهل وهشتمین شهر مازندران معرفی شد. قسمت اعظمی از جمعیت خلیل شهر که شامل مردم محله‌های ملامحله، گته‌زمین، رباط، مالیکلا، کشیرخیل و عموزادمحله می‌باشند از طایفه خلیل می‌باشند.

خلیل‌شهر در ۲۰ کیلومتری غرب گلوگاه و در جنوب راه آسفالت بهشهر- گلوگاه واقع شده‌است. این شهر کوچک در دامنه کوه جهان مورا قرار دارد. خلیج گرگان در شمال و جنگل انبوه دامنه شمالی کوه جهان مورا در پیرامون آن جای دارد. شاخه‌های رودخانه کلاک (سفیدرود) زمین‌های این آبادی‌ها را قطع نموده و دره بسیار عمیقی در برخی نقاط تشکیل داده‌است.

جمعیت

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر برابر با ۱۹٬۴۲۱ نفر جمعیت بوده‌است. مردم خَلیل‌شهر به زبان مازندرانی گویش می‌کنند.

به وجود آمدن و تاریخچه

در حدود سال ۱۱۲۰ خورشیدی (قرن ۱۲ هـ. ش)، طایفه‌های ایل خلیل از روستای استاجنان که در منطقهٔ کوهستانی نظیر بهشهر قرار داشت، به محل کنونی «خلیل شهر» کوچ نمودند. به گفتهٔ نیاکان بومی این شهر، در ابتدا طایفهٔ خلیل از سمت خراسان به مازندران آمده‌اند و در روستای استاجنان ساکن شدند. طایفه‌های ایل خلیل در خلیل شهر عبارت اند از:
۱- طایفهٔ خلیل خلیلی
۲- طایفهٔ عموزاد خلیلی
۳- طایفهٔ باقری خلیلی
البته ایل خلیل به طایفه‌های مذکور محدود نمی‌شود و پس از مدتی طایفه‌های دیگری نیز گسترش یافتند. آنگاه روستای خلیل محله که شامل چندین ده در یک راستا و با فاصله بودند پدید آمد که در ابتدا شامل پنج ده: «۱- کشیرخیل -۲- عموزاد محله -۳- ملامحله -۴- مالیکلا -۵- گت زمین» می‌شده‌است. اولین مدرسه در خلیل محله در سال ۱۳۱۴ خورشیدی تأسیس شده‌است. روستای خلیل محله یک روستای طولی بوده‌است. یعنی در امتداد یک رود تشکیل شده‌است؛ قبل از آن که این روستا تبدیل به شهر شود به آن خلیل محله گفته می‌شد. روستای خلیل محله در امتداد رودی به نام اسپی رود که از سمت جنوب به شمال کشیده شده‌است پدید آمده‌است. ده‌های خلیل محله به مرور زمان گسترش یافتند و به یک دیگر متصل شدند و یک جادهٔ اصلی آن‌ها را به یک دیگر مرتبط می‌ساخت. بزرگراه اصلی (بلوار امام رضا) از شمال این روستا گذر می‌کرده‌است که البته محله‌های کلاک و رکاوند نیز در شمال این بزرگراه گسترش یافتند. بعد از مدتی این روستا ممتد و حالت روستای طولی را به خود گرفت. آنگاه روستای خلیل محله به شهر خلیل شهر تبدیل شد. کنون شهرداری مختص خود را دارد.

امکانات و دیدنی‌ها

کشت و کار در پیرامون خلیل‌شهر شامل درختان انار و هلو و انواع نارنگی، درختان صنعتی مانند صنوبر و اوکالیپتوس، و کشتزارهای توت فرنگی و تمشک می‌شود.

یک چشمه بنام سید علی چشمه در ۶ کیلومتر جنوب شرقی داخل جنگل لوله‌کشی شده و ۹ روستا (عموزادمحله، گته‌زمین، مالیکلا، ملامحله، رباط، کرمانی محله) از این لوله‌کشی استفاده می‌کنند و کشیرخیل از چشمه دیگری استفاده می‌کند.

از اماکن تفریحی شهر می‌توان به پارک جنگلی سرخ‌اُو دریای خلیل شهر و امامزاده یوسف و امام زاده حسن رضا و از اماکن ورزشی آن می‌توان به باشگاه کشتی کشیرخیل، باشگاه کوثر (فوتسال، کونگفو، ووشو، کیوکوشین) رباط، باشگاه مالیکلا و باشگاه رکاوند و باشگاه پوریای ولی اشاره کرد. مراکز آموزشی آن دانشگاه پیام نور یک دبیرستان پسرانه و یک دبیرستان دخترانه، چهار مدرسه راهنمایی و چهار مدرسه ابتدایی هستند.

مراکز تولیدی:

• ۴ واحد کارخانه شالیکوبی
• شرکت تولیدی آجر سفالی مروارید
• شرکت تولیدی نئوپان ۲۲ بهمن
• شرکت تولیدی پنیر
• کارخانه تولید آرد گندم
• کارخانه ریسندگی و بافندگی اکریلتاب
• کارخانه صنایع پلاستیک فدک تولیدکننده انواع سبدهای پلاستیکی ودوک‌های کارخانجات نخریسی واقع درخیابان آیت‌الله رحمانی

مجتمع تجاری بهار در محور بهشهر - گلوگاه - گرگان (محدوده مصوب خلیل‌شهر) در کیلومتر هشت خلیل‌شهر از نقاط تجاری آن است.

• کارگاه تولیدی قدرت امیدی که از بزرگترین مراکز صنعتی تولیدکننده ادوات کشاورزی اعم از تریلی تراکتور، دیسک، گاوآهن، مخازن آب و … در منطقه می‌باشد.

منابع

*علی‌باباعسکری، کتاب اشرف‌البلاد، سال ۱۳۵۰.

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسهٔ گیتاشناسی: ۱۳۸۳.

• بلندا و جایگاه