حاجی‌آباد یکی از شهرهای جنوب ایران و شمال استان هرمزگان است. حاجی‌آباد شمالی‌ترین شهر استان هرمزگان است و در نزدیکی استان کرمان واقع شده‌است. این شهر در بخش مرکزی شهرستان حاجی‌آباد قرار دارد. فاصله حاجی‌آباد تا بندرعباس ۱۶۵ کیلومتر است.

موقعیت کلی شهرستان

این شهرستان با مساحت کیلومتر مربع در شمال استان هرمزگان قرار دارد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا ۱۲۰۰ متر است. از شمال به شهرستان سیرجان (استان کرمان)،از شمال غرب به شهرستان نی ریز (استان فارس)، و از شرق بخش وکیل آباد (استان کرمان)، از غرب به شهرستان داراب (استان فارس) و از جنوب به بخش فین (شهرستان بندرعباس) محدود است. مرکز این شهرستان در فاصله ۱۶۵ کیلومتری شمال بندرعباس و در کنار جاده ترانزیتی بندرعباس ـ سیرجان واقع شده‌است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۸٬۹۷۷ نفر بوده‌است.شهرحاجی آباد از لحاظ جمعیتی هشتمین شهر استان هرمزگان است.

آب و هوا و اقلیم

حاجی‌آباد تابستان‌های گرم وخشک و زمستان‌های نسبتاً سردی دارد. البته دوره گرما در حاجی‌آباد به دلیل نزدیکی به استان کرمان نسبت به بقیه شهرهای هرمزگان کمتر است. اطراف شهر حاجی‌آباد را کوه احاطه کرده‌است. شهر حاجی‌آباد نسبت به بقیه مراکز شهرستان‌های هرمزگان از ارتفاع بیشتری از سطح دریا برخوردار است. ارتفاع شهر حاجی‌آباد طبق منابع سازمان هواشناسی کشور ۹۳۱٬۲ متر از سطح دریاست.

فرهنگ

شهر حاجی‌آباد به لحاظ فرهنگی از چندین فرهنگ متفاوت تشکیل شده‌است. برخی گویش و پوشش خاص هرمزگانی و برخی نیز گویش کرمانی دارند در این‌میان با نزدیک شدن به روستاهای حاشیه استان فارس گویش‌ها و فرهنگ مردم به سمت گویش و فرهنگ مردم این استان نزدیک شده است؛ که این موارد خود از ظرفیت‌های بالای فرهنگی این شهرستان حکایت دارد(فرهنگ وآداب روستاها و آباديهاي شمال شهرستان حاجي آباد نزديك به استان كرمان و روستاهاي جنوب شهرستان مخلوطي از هرمزگان و فارس ميباشد) . با نگاهی به پوشش جنوب شهرستان حاجی‌آباد گویش و پوشش هرمزگان بیشتر نمایان است و نیمه شمالی این شهرستان بیشتر تحت تأثیر استان کرمان قرار دارد. تنوع فرهنگی شهر حاجی‌آباد هم خودامری طبیعی است.

تولیدات عشایری

• تولیداتی که بیشتر می‌تواند جنبه فروش داشته باشد مثل: قالی، قالیچه، گلیم چهل ماشوله و گلیم شریکی پیچ.
• تولیداتی که اکنون به مصرف عشایری می‌رسند ولی در گذشته هم جهت مصرف خود و هم برای فروش تولید می‌شدند مانندخورجین، جوال یاخوره، جاجیم و چادرشب.
• تولیداتی که صرفاً جنبه خود مصرفی دارند مانند سیاهچادر، چغ، آینهدان، نمکدان، کشکدان، دو کارتن که تولیدکنندگان در بافت آن‌ها از نقشه استفاده نمی‌کنند و موتیفهای گیاهی وحیوانی بکار برده شده، عمدتاً از محیط زندگی عشایری الهام گرفته شده‌است و سینه به سینه به بافندگان انتقال یافته‌است. تولیدکنندگان این نوع محصولات در شهرستان حاجی‌آباد در مقایسه با سایر شهرستان‌های استان کمتر تعدادشان کاهش یافته‌است و کسانی که در گذشته بافته‌های مثل خورجین، جاجیم، کشکدان را می‌بافتند. اکنون دست به تولید بافته‌های دیگر که پر فروش هستند در حقیقت همچنان تولیدکننده باقی ماندهاند.

صنایع دستی

قالی بافی، شیریکی پیچ (نوعی گلیم)، چادر شب بافی، سبدبافی و حصیربافی

غذاهای محلی

لای برنجی، آبگوشت، تاس کباب، آبگرمو، مژگو، کباب، نان مهیاوه، آب بنه، و …

مکان‌های گردشگری

قلعه تاریخی

این قلعه در ورودی شهر حاجی‌آباد قرار دارد و قدمت آن به دوران ایلخانان، تیموریان و صفویه می‌رسد احتمالاً در دوره صفویه نیز از آن استفاده می‌شده است. این قلعه روی صخره‌ای در جنوب غربی شهر قرار دارد. ارتفاع بین ۳۰–۲۷ متر و طول و عرض۸۰ متر می‌باشد؛ و دارای چهار برج است. ظاهراً این قلعه در روزگار دولتهای قبل از اسلام بنا شده و بعدها توسط پادشاهان هرمز بازسازی گردیده است. قلعه کهن حاجی‌آباد به دلیل موقعیتی که داشته گویا توسط سپاهیان تیمورلنگ تخریب و پس از قتل‌عام اهالی به آتش کشیده می‌شود. سپس به وسیله سفین یکی از پادشاهان هرمز بازسازی می‌گردد؛ و نام قلعه سفین (دو شمشیر) نامگذاری می‌شود. شهرحاجی آباد در اطراف همین قلعه بوجود آمده و رشد کرده و درحال حاضر یکی از محلات قدیمی این شهرستان به نام پای قلعه مشهور می‌باشد.

آبشار تزرج

یکی از زیباترین و مهمترین جاذبه‌های شهرستان حاجی‌آباد است که توجه گردشگران زیادی را جلب می‌کند. این آبشار در منطقه‌ای زیبا، سرسبز، خوش آب و هوا، در میان نخلستان‌های روستای تزرج در جنوب غربی شهر حاجی‌آباد واقع شده‌است.

طبیعت زیبای بخوان

روستای نمونه گردشگری بخوان، روستایی سرسبز با باغ‌های وسیع مرکبات و درختان سردسیری و تنوع گیاهی زیباست که در دره کوه‌های سربه فلک کشیده بخوان و در فاصله ۸۵ کیلومتری شهرستان حاجی‌آباد قرار دارد. در میان باغ‌های بخوان، چشمه‌های آب فراوانی جاری است که آب زمین‌های کشاورزی منطقه را تأمین می‌کند. در فصل زمستان ارتفاعات آن پوشیده از برف می‌شود.

آسیاب‌های آبی

آسیاب‌های آبی حاجی‌آباد به صورت غیرفعال و متروکه در تعدادی از آبادی‌ها به چشم می‌خورند. به دلیل آب‌های زیرزمینی و روزمینی فراوان در حاجی‌آباد، آسیاب‌های آبی در گذشته مورد استفاده مردم بوده‌اند. آسیاب‌های تزرج، آسیاب‌های فارغان، آسیاب برغنی، آسیاب سه چشم و آسیاب سعادت آباد از مهمترین آسیاب‌های آبی حاجی‌آباد هستند.

چشمه‌های آب گرم

این چشمه در مسیر جاده بندرعباس ـ حاجی‌آباد در ۳۰ کیلومتری شرق حاجی‌آباد در دامنه کوه قرار دارد. آب آن از شکاف سنگ‌های آهکی مارنی خارج می‌شود و در ردیف آب‌های گوگردی معدنی است.

آب گرم ده شیخ

این آب گرم در مسیر جاده حاجی‌آباد به سمت دولت‌آباد و در جنوب شرقی روستای ده شیخ در دامنه کوه قرار دارد. سرچشمه آن در شرق حاجی‌آباد واقع شده‌است. آب چشمه از شکاف سنگ‌های آهکی بیرون می‌آید و در ردیف آب‌های گوگردی است.

آب گرم معدنوئیه

این آب گرم در مسیر جاده حاجی‌آباد به سمت بندرعباس و در جنوب غربی در روستای معدنوئیه در دامنه کوه قرار دارد. سرچشمه آن از چشمه‌های زیر زمینی منطقه و شمال روستای معدنوئیه واقع شده‌است. آب چشمه دارای خواص درمانی منجمله درمان بیماریهای پوستی می‌باشد و در ردیف آب‌های گوگردی است.

کوه فارغان

یکی از مناطق خوش آب و هوای شهرستان حاجی‌آباد، بخش فارغان و کوه‌های هماگ، زردکوه، فارغان، کوشا و کافری است. این منطقه کوهستانی از طبیعت بکر و زیبایی بهره‌مند است و انواع پرندگان و حیوانات در آن یافت می‌شود.

زیارتگاه و کوه بی بی دختران

این زیارتگاه آرامگاه بانوی بزرگی است که شجره اش مشخص نیست. این زیارتگاه در دامنه کوهی است در شمال حاجی‌آباد و رشته قنات و باغ‌هایی که در اطراف آن وجود دارد به یمن وجود این زیارتگاه همگی به این نام خوانده می‌شوند. این زیارتگاه بعلت قرار گرفتن در میان کوه و باغ‌های میوه یکی از اماکن تفریحی نیز محسوب می‌شود و در میان اهالی بیشتر به کوه بیبی دختران مشهور است.

سایر آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری شهرستان

قلعه‌های کافران، احمدی، طارم، طاشکوئیه، باینوج، گلشن، سرخ، و … منطقه حفاظت شده و محوطه تاریخی طارم، گورستان‌های تاریخی، چشمه‌های آبگرم معدنوئیه، چاهو، قارقارو، استکی، قلاتوئیه، کوه سیروئیه، کاروانسرای گهکم، برج فارغان، غار گیس (روستای گیس)، نخلستان‌ها و غارهای هزاربری در روستای شهدادی، غار سرباغ در کوه ملوس، باغات، قنات گهکم، منطقه شکار و تیراندازی ممنوع گلزار و نیزار، روستاهای باغان، سیرمند و …

سوغات

سوغات شهر حاجی‌آباد شامل خرما (منحصر به فردترين نوع آن كه جنبه تجاري و صادراتي دارد به نام پيارم شناخته ميشود كه در دنيا به نام خرماي شكلاتي معروف است) و مرکبات است.

کشاورزی

خرمای پیارم (محصول صادراتی شهرستان)

در شهرستان حاجی‌آباد در مجموع ۲۱۰۰ هکتار زمین زیر کشت محصولات زراعی است که ۹۰۰۰ هکتار به محصولات باغی-۵۵۰۰ هکتار به کشت نخل و بقیه به کشت سایر محصولات صیفی و غلات اختصاص دارد محصولات باغی این شهرستان عبارتند از: خرما - لیموترش- نارنگی- پرتقال - انجیر- زیتون - انگور لیموشیرین و اغلب درختان مناطق سردسیر و گرمسیر. از آن میان لیموترش- نارنگی و لیموشیرین مناطق فارغان - احمدی- سیاهک و سیرمند شهرت بسیار زیادی دارد. صیفی جات حاجی‌آباد هم مرغوب و هم برای کشاورزان و سرمایه‌گذاران در تولید کشاورزی فوق‌العاده سودآور است. این محصولات و غلات شامل: جو - ذرت- هندوانه - خیار- گوجه فرنگی-سیب - پیاز - طالبی- گرمک و کمی هم حبوبات می‌باشد. همجنین درختان و گیاهان کوهی و دارویی نیز در این شهرستان قابل توجه سرمایه‌گذاران است. از آن میان می‌توان به کنارهای چندساله دارای میوه زالزالک اشاره کرد. دیگر درختان کوهی عبارتند از: بادام وحشی- گیش- بید و درختان مورت- خیزران و کهور. گیاهان دارویی شامل: گل بومادران- کلپوره - آویشن - گون و غیره می‌باشد.

موقعیت ارتباطی

شهر حاجی‌آباد در مسیر ترانزیتی کشور واقع شده‌است و محور اصلی جنوب به شمال کشور از این شهر عبور می‌کند.

راه و حمل و نقل

حاجی‌آباد به وسیله راه‌های آسفالته به شهرهای زیر دسترسی دارد:

• بزرگراه حاجی‌آباد- سیرجان: (جنوب به شمال)
• بزرگراه حاجی‌آباد- بندرعباس: (شمال به جنوب)
• محور حاجی‌آباد-ارزوئیه - بافت: (غرب به شرق)

فاصله تا شهرها

• فاصله تا بندرعباس: ۱۶۵ کیلومتر
• فاصله تا سیرجان: ۱۴۰ کیلومتر
• فاصله تا ارزوئیه: ۶۵ کیلومتر
• فاصله تا بافت: ۱۷۰ کیلومتر
• فاصله تا کرمان: ۳۴۰ کیلومتر

مراکز آموزشی

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد حاجی‌آباد
• دانشگاه پیام نور حاجی‌آباد
• سازمان فنی و حرفه‌ای مرکز حاجی‌آباد
• مرکز اموزش کشاورزی حاجی اباد (دانشگاه جامع علمی کاربردی )

منابع

اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.

پانویس

جستارهای وابسته

• فهرست بخش‌های ایران
• استان هرمزگان
• شهرستان حاجی‌آباد