کُردکوی شهری در غرب استان گلستان و در شمال ایران است. این شهر مرکز شهرستان کردکوی است و در ۲۹ کیلومتری گرگان واقع است. جمعیت شهر کردکوی در سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی برابر با ۳۸٬۲۴۶ نفر بوده‌است. زبان محلی مردم این شهرستان تبری یا همان مازندرانی می‌باشد.

پیشینه تاریخی

ساکنین اولیه این شهر مازندرانی بوده‌اند نادر شاه افشار پس از شکست توپال عثمان پاشا و گرفتن بغداد، در هنگام گذر از اورامانات برخی از طوایف کُرد را برای تجهیز سپاه خود و دفع ترکمن‌ها –که به مازندران و استرآباد حمله می‌کردند– به این ناحیه کوچ داد که این طوایف در محلی نزدیکی استرآباد که امروزه کُردکوی نامیده می‌شود، ساکن شدند.

این سرزمین تا ۱۹ تیر ۱۳۱۹ به کُردمحله مشهور بوده که در این روز نام کُردمحله به کُردکوی تغییر داده شد. نزدیک به چند سده از کوچ کُردهای اورامانات به این ناحیه می‌گذرد و این سرزمین امروزه دچار دگرگونی‌های گسترده در حوزه فرهنگ، زبان و جمعیت شده‌است. به گونه‌ای که دیگر نه کسی به کُردی سخن می‌گوید و نه جمعیت آن یکدست و بکر باقی مانده‌است. در دوره‌های گوناگون، به ویژه اواخر قاجار، این ناحیه، به دلیل آب و هوا و خاک مناسبی که برای کشاورزی داشت، مهاجران بسیاری را از نواحی گوناگون کشور، به ویژه سیستان، خراسان و شهرهایی از مازندران پذیرفته‌است که در دگرگونی فرهنگ و زبان مردم آن بی‌تأثیر نبوده‌است.زبان مردم کردکوی مازندرانی است.

کردکوی در مجاورت تمیشه باستان قرار دارد که در افسانه‌های شاهنامه بنای آن را به فریدون پسر آبتین نسبت داده‌اند. نادر شاه افشار پس از شکست توپال عثمان پاشا و گرفتن بغداد، در هنگام گذر از اورامانات، از شهر پاوه طایفه‌های کیانی و از شهر زور عراق طایفه عاقلی (عقیلی) که نام کوهی در اطراف دربند خان عراق است را به دلیل اینکه تیراندازان ماهر و باروت سازان توانایی بودند، برای تجهیز سپاه خود و دفع ترکمن‌ها، که به مازندران و استرآباد حمله می‌کردند، به این ناحیه کوچ داد که این طوایف در محلی نزدیکی استرآباد که امروزه کردکوی نامیده می‌شود، ساکن شدند. طایفه الوند کیا از همدان و بخش‌هایی از کرمانشاه که در حاشیه الوند و رشته کوه زاگرس قرار دارد و طایفه‌های کیا و منوچهری و کردرستمی از اورامانات و طایفه صباغیان از کرمانشاه توسط نادر شاه به کردمحله کوچ داده شدند. در زمان قاجار، برخی از طوایف کرد عراق هم که برای مقابله با افغان‌ها توسط نادرشاه به کاشان و اصفهان کوچانیده شده بودند، به کردمحله مهاجرت کردند.

• بخش بزرگی از اقوام کردکوی را اقوام مازندرانی بومی کردکوی تشکیل می دهند که قرن‌های متمادی ساکن این منطقه بوده‌اند.

• بخشی از طایفه مازندرانی‌ها در کردکوی از منطقه جویبار می‌باشند که از اولین بومیان آن منطقه و اصیل‌ترین مردمان سرزمین مازندران بوده‌اند که با توجه به شرایط پیش آمده در دوره قاجار از جویبار به سمت منطقه کردکوی آمدند . و هویت نام خانوادگی آن‌ها مازندرانی است . به گفته باستان شناسان سرزمین کنونی مازندران از قدیمی‌ترین سکونت گاه بشری در حاشیه دریای مازندران بوده که آریایی‌ها پس از استقرار در ایران، تبرستان را «ساتراپی آریایی نژاد» خواندند. مازندران و گیلان در آن زمان، «ساتراپی متحد» خوانده می شدند و به «فرشوادگر» یا «پتشخوارگر» نامیده شدند. در واقع بعد از مهاجرت آریایی‌ها به ایران، میان آماردها و آریایی ها، جنگی درگرفت که در پی این جنگ، قبیله‌های کوچک شکست خوردند و به نوشته برخی دیگر از مورخان «اقوام تپور»، از دیگر اقوام ساکن در مازندران بودند که بعد از پراکنده شدن آماردها در ایران، به مازندران آمدند و سرزمین تپورستان را شکل دادند و جزو طایفه‌های جنگجو به شمار می آمدند که همواره در سپاه ایرانیان به عنوان گارد سنطنتی حضور داشتند.

• بخش دیگری از طایفه‌های مازندرانی‌ها در کردکوی از اسرم می‌باشند که زادگاه و اصالت آنان به این منطقه بر میگردد . که با توجه به شرایط پیش آمده به منطقه کردکوی کوچ کرده‌اند و هویت نام خانوادگی مازندرانی را برای خود انتخاب نموده‌اند . سرزمین اسرم تاریخ و قدمت 6000 ساله دارد و در زمانی هم پایتخت قوم هیرکانیا ، قبل از ساری بوده‌است . از اصالت و قدمت این منطقه می‌توان فهمید که اسرم و ساکنانی که در این منطقه زندگی کرده‌اند از چه تاریخ و پیشینه مازندران برخوردار بوده‌اند . اشپیگل شرق‌شناس و نئونازیست آورده است که نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از هجوم اقوام آریایی در شهر باستانی اسرم زندگی میکردند .

هر دو گروه اخیر بیان شده در دوره سلسله قاجار بدلیل درگیری که در آن زمان میان نیاکان مازندرانی با اربابان و خان‌های منطقه جویبار و اسرم بوجود آمد منجر به مرگ دشمنان گردید و مجبور به کوچ اجباری به سایرنقاط تبرستان تا آستراباد شدند . همه این درگیری و نزاع بخاطر زمین‌های کشاورزی بوده و اربابان و خان‌های وقت ، قصد تصرف آن زمین‌ها را داشتند و با توسل به زور ، قدرت ، نزاع و درگیری به غارت اموال و اراضی آنان پرداختند ، آن‌ها نیز در مقابل شان ایستادگی و شجاعت نشان داده و در نهایت منجر به درگیری خونین شد و یکی از اربابان و خان آن‌ها بر اثر درگیری و جراحت فراوان درگذشت . تاریخ شفاهی بزرگان طایفه مازندرانی که از خاطرات گذشتگان خود روایت می‌کنند سند این واقعه است که اقوام مازندرانی ، میربند خود را به زمین انداختند و بدلیل درگیری خونین ، به مناطق دیگر کوچ نمودند . حادثه فوق یکی از مهم‌ترین دلایل کوچ اجباری نیاکان اهالی کردکوی است .

نام‌های خانوادگی مازندرانی برگرفته از نام سرزمین مازندران و گرگان است و هرفردی که از مازندران به سایر مناطق کوچ و اقامت نموده است بدلیل اینکه در گذشته شناسنامه به شکل امروزی نبوده ، افراد براساس زادگاه شان معرفی می شدند و لقب می دادند . این دسته از مازندرانی‌ها بدلیل اینکه از منطقه مازندران به سایر نقاط و قریه و شهرها کوچ نمودند خود را بنام زادگاهشان ثبت نمودند. از لحاظ اصالت و ریشه و تبار مردم مازندران و مازندرانی‌ها ، از اقوام قوم تپور هستند که قبل از ورود آریایی‌ها به سرزمین تبرستان در آن مناطق شمال ایران حکمرانی می‌کردند و جزء طوایف بومی و جنگجو و قدرتمند بشمار می رفتند . آماردها ،تپورها از اقوام بومی کهن این سرزمین بودند.

گالش

گالش‌های طبری یکی دیگر از بومیان کردکوی هسستند. گالش‌های طبری شاخه ای از اقوام طبری تبار هستند که در مناطق کوهستانی استان‌های مازندران و گلستان زندگی می‌کنند و به زبان مازندرانی سخن می گویند.گالش یا گاولش «Galeš»، در مازندرانی معنای گاوبان را می‌دهد. بعبارت ساده‌تر گالش یعنی کسی که دامداری می‌کند و گاو و گوسفند پرورش می‌دهد. کلمه گالش از ریشه سانسکریت گئورکش «Gao-rakš» گرفته شده‌است «Gao» به معنی گاو و «Rakš» به معنی پاییدن و نگهبانی کردن است. همچنین در زبان مازندرانی به چوپان گاو گالش «Galeš» و به چوپان گوسفند کرد «kerd» گفته می‌شود. در متون کهن طبری از کلمه گالش به معنای چوپان استفاده شده‌است.

مناطق زیبای کوهستانی درازنو، ریز او، کندآب، رادکان، چمن، یزدان محله و همچنین پارک جنگلی پلنگ پا (امام رضا) و آب بندان بانکلا واقع در جنوب کردکوی در حاشیه جنگل از مناطق دیدنی این شهر محسوب می‌گردد

آثار باستانی کردکوی: میل رادکان کردکوی، جاده شاه عباسی، دیوار و شهر تمیشه

.تپه شاهده: مربوط به هزاره اول است و در شهرستان کردکوی، روستای اسلام‌آباد شاهده واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مهر ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۱۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

جاذبه‌های مذهبی کردکوی: امامزاده طاهر و ابراهیم در روستای النگ، زیارتگاه معصوم‌زاده سبزپوش در حدود بالاجاده، امامزاده مجید در شهر کردکوی، امامزاده روشن آباد، امامزاده چهارکوه، امامزاده محمد در محلهٔ بالابلوک. روستاهای بزرگ این شهر عبارتند از:النگ، بالاجاده، سرکلاته، یساقی، چهارده، ایلوار، شاهده سابق، دنگلان، سالیکنده

جاذبه‌های طبیعی کردکوی: منطقه حفاظت شده جهان نما، دهکده ییلاقی درازنو، روستای ییلاقی یزدان محله، پارک جنگلی کردکوی، آبشار دوآب (دِاُو)، آبشار هفت طبقه

بیمارستان امیرالمؤمنین (ع) کردکوی بیمارستانی است درمانی و وابسته به دانشگاه علوم پزشکی گلستان با ۱۳۱ تخت ثابت می‌باشد.

سوغاتی معروف کردکوی، حلوا گردویی می‌باشد .

منابع

• کتاب کردان مهاجر به مازندران و استرآباد و خراسان- نوشته مینورسکی - ترجمه: ژیلا شهابی
• کتاب عشایر رکاب نادر شاه - نوشته راولینسون - ترجمه: سامان جهان سوز در سال ۱۳۳۸

• مختصات و ارتفاع